ZARZADZENIE MINISTRA OBRONY NARODOWEJ
NR 89/MON Z DNIA 1 GRUDNIA 1960 R.
w sprawie przepisów ubiorczych żołnierzy Wojska Polskiego w czasie pokoju.
Na podstawie art. 29 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 13 grudnia 1957 r. o służbie
wojskowej oficerów Sił Zbrojnych (Dz.U. z 195,8 r. Nr 2, poz. 5), art. 22 ust.
3 i 4 ustawy z dnia 6 czerwca 1958 r. o służbie wojskowej szeregowców
i podoficerów Sił Zbrojnych (Dz.U. Nr 36, fpoz. 164 i z 1959 r. Nr 14, poz. 75)
oraz w związku z ustawą z dnia 17 lutego 1960 r. o orderach i odznaczeniach
(Dz.U. Nr 10, poz. 66) - zarządzam co następuje:
§ 1. Wzory oraz zasady i sposób noszenia przez żołnierzy umundurowania
i oznak wojskowych, jak również zasady i sposób noszenia orderów, od-
znaczeń i odznak określają załączone przepisy ubiorcze żołnierzy Wojska
Polskiego w czasie pokoju.
§ 2. Jednocześnie tracą moc:
1) „Przepisy ubiorcze żołnierzy Sił Zbrojnych w czasie pokoju". Mund.-
Tab. 3/52 (Dz. Rozk. MON z 1952 r. Nr 27, poz. 137, z 1957 r. Nr 4,
poz. 23 i z 1958 r. Nr 9, poz. 54),
2) zarządzenie Ministra Obrony Narodowej Nr 32/MON z dnia 24
czerwca 1954 r. w sprawie noszenia orderów, odznaczeń i odznak
przez żołnierzy Sił Zbrojnych, (Dz. Rozk. MON Nr 19, poz. 70),
3) rozkaz Ministra Obrony Narodowej Nr 7/MON z dnia 17 stycznia
1957 r. w sprawie ubiorów wojskowych w Marynarce Wojennej
(Dz. Rozk. MON Nr 3, poz. 17),
4) rozkaz Ministra Obrony Narodowej Nr 28/MON z dnia 31 maja
1958 r, w sprawie noszenia koszul z naramiennikami w okresie let-
nim przez oficerów oraz podoficerów nadterminowych (Dz. Rozk.
MON Nr 11, poz. 59),
5) rozkaz Ministra Obrony Narodowej Nr 034/MON z dnia 14 czerwca
1958 r. w sprawie zezwolenia na noszenie przez oficerów Wojsk
Lotniczych i Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju płaszczy skó-
rzanych,
6) rozkaz Ministra Obrony Narodowej Nr 59/MON z dnia 3 paździer-
nika 1958 r, w sprawie wprowadzenia umundurowania koloru stalo-
wego w Wojskach Lotniczych i Obrony Przeciwlotniczej Obszaru
Kraju (Dz. Rozk. MON Nr 24, poz. 123),
7) rozkaz Ministra Obrony Narodowej Nr 11 JMON z dnia 9 marca
1959 r. w sprawie określenia żołnierzy, którym przysługuje umundu-
rowanie Marynarki Wojennej (Dz. Rozk. MON Nr 7, poz. 36),
8) zarządzenie Ministra Obrony Narodowej Nr 9/MON z dnia 3 lutego
3
1960 r. w sprawie określenia oznak wojskowych, jakie są obowiązani
nosić oficerowie i podoficerowie nie będący w czynnej służbie woj-
skowej w przypadkach uzyskania zezwolenia na noszenie umundu-
rowania i oznak wojskowych (Dz. Rozk. MON Nr 6, poz. 28),
9) zarządzenie Ministra Obrony Narodowej Nr 33/MON z dnia 12 kwiet-
nia 1960 r. w sprawie zasad noszenia umundurowania przez żoł-
nierzy Wojska Polskiego (Dz. Rozk. MON Nr 10, poz. 49),
10) pkt. 69 i 70 Regulaminu Służby Wewnętrznej Sił Zbrojnych PRL -
Szt. Gen. 217/58,
11) zarządzenie Szefa Sztabu Generalnego Nr 21/Sztab z dnia 24 lipca 1954 r.
w sprawie wymiarów listewek zakładanych na baretki dla oznaczenia
wyższych klas orderów i odznaczeń (Dz. Rozk. MON Nr 21, poz. 77),
12) zarządzenie Głównego Kwatermistrza WP Nr 2312/IV z dnia 15 grud-
nia 1957 r. w sprawie zmian w umundurowaniu oficerów,
13) zarządzenie Głównego Kwatermistrza WP Nr 11 z dnia 10 marca
1959 r. w sprawie określenia ubioru wyjściowego na okres letni dla podoficerów nadterminowych oraz żołnierzy odbywających zasad-
niczą służbę wojskową (Dz. Rozk. MON Nr 7, poz. 40),
14) zarządzenie Głównego Kwatermistrza WP Nr 26 z dnia 24 sierpnia
1959 r. w sprawie noszenia patek w kształcie pięcioboku i barwnych pasków na kołnierzach kurtek i płaszczy (Dz. Rozk. MON Nr 20, poz. 121),
15) "Tymczasowe przepisy ubiorcze żołnierzy Marynarki Wojennej w czasie
pokoju" - wprowadzone do użytku rozkazem Dowódcy Marynarki Wojennej
Nr 10/DMW z dnia 30 kwietnia 1958 r.,
16) rozkaz Dowódcy Marynarki Wojennej Nr 11/DMW z dnia 24 czerwca 1959 r,
w sprawie uzupełnienia "Tymczasowych przepisów ubiorczych żołnierzy
Marynarki Wojennej w czasie pokoju",
17) rozkaz Dowódcy Wojsk Lotniczych i Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju
Nr 16/DWL z dnia 14 lipca 1959 r, w sprawie noszenia nowych ubiorów
przez żołnierzy zawodowych Wojsk Lotniczych i Obrony Przeciwlotniczej
Obszaru Kraju,
18) zarządzenie Szefa Wojskowej Służby Wewnętrznej Nr 01 z dnia 10 stycznia
1959 r. w sprawie uregulowania sposobu noszenia umundurowania
w Wojskowej Służbie Wewnętrznej, wraz ze zmianą wprowadzoną zarządze-
niem Szefa Wojskowej Służby Wewnętrznej Nr 19 z dnia 28 września 1959 r.
— oraz wszelkie inne postanowienia obowiązujące dotychczas w sprawach
uregulowanych w wymienionych w § I przepisach.
§ 3. Główny Kwatermistrz WP określi terminy wprowadzenia poszczególnych
ubiorów oraz terminy i warunki donaszania przedmiotów umundurowania
dotychczasowego wzoru, jak również sposób przejścia na nowe ubiory.
§ 4. Zarządzenie wchodzi w życie z dniem 1 maja 1961 r.
MINISTER OBRONY NARODOWEJ
(-) w.z. Jerzy BORDZIŁOWSKI
generał broni
Wiceminister Obrony Narodowej
4
TREŚĆ
Część I
str.
Postanowienia ogólne .................................................................................... 7
Część II
Przepisy ubiorcze żołnierzy wojsk lądowych i lotniczych ............................... 11
Rozdział I- Podział ubiorów i okoliczności ich noszenia ................................. 11
Rozdział II - Zasady i sposób noszenia niektórych przedmiotów umundu-
rowania w wojskach lądowych i lotniczych ................................................... 15
Rozdział III - Zasady noszenia oznak stopni wojskowych w wojskach
lądowych i lotniczych .................................................................................. 16
Rozdział IV - Zasady noszenia oznak korpusów osobowych i specjalności
wojskowych oraz wizerunku orla w wojskach lądowych i lotniczych ............... 19
Kolor umundurowania, otoków czapek garnizonowych i lampasów .......... 19
Oznaki korpusów osobowych i specjalności wojskowych w wojskach
lądowych i lotniczych .......................................................................... 20
Oznaki oficerów i podoficerów wojsk lądowych i lotniczych nie będą-
cych w czynnej służbie wojskowej ....................................................... 21
Oznaki szkolne w wojskach lądowych i lotniczych ................................. 21
Wizerunek orła na czapkach, furażerkach i beretach żołnierzy wojsk
lądowych i lotniczych ......................................................................... 22
Rodzaje guzików używanych przy ubiorach wojsk lądowych i lotniczych . 23
Część III
Przepisy ubiorcze żołnierzy marynarki wojennej .......................................... 25
Rozdział I- Podział ubiorów i okoliczności ich noszenia ................................. 25
Rozdział II - Zasady i sposób noszenia niektórych przedmiotów umundu-
rowania w marynarce wojennej ..................................................................... 28
Rozdział III - Zasady noszenia oznak stopni wojskowych w marynarce
wojennej ..................................................................................................... 29
Rozdział IV - Zasady noszenia oznak korpusów osobowych i specjalności
wojskowych oraz emblematów w marynarce wojennej .................................... 32
Kolor umundurowania, otoków czapek garnizonowych i lampasów .......... 32
Oznaki korpusów osobowy-ch w marynarce wojennej ............................ 32
Oznaki szkolne w marynarce wojennej .................................................. 33
Oznaki specialności wojskowych w marynarce wojennej ........................ 34
Emblematy w marynarce wojennej ........................................................ 34
Rodzaje guzików używanych przy ubiorach marynarki wojennej .............. 35
Oznaki oficerów i podoficerów marynarki wojennej nie będących
w czynnej służbie wojskowej ............................................................... 35
5
str.
Część IV
Zasady noszenia orderów, odznaczeń i odznak przez żołnierzy Wojska Polskiego ..................................................................................................... 37
Rozdział I - Okoliczności noszenia orderów i odznaczeń ................................ 37
Rozdział II - Sposób noszenia orderów i odznaczeń ...................................... 38
Rozdział III - Noszenie baretek ................................................................... 41
Rozdział IV - Noszenie orderów, odznaczeń, krzyży, medali lub innych
zaszczytnych odznak państw obcych oraz ich baretek ..................................... 43
Rozdział V - Noszenie odznak .................................................................... 43
Część V
Tabele ubiorcze ............................................................................................. 45
Część VI
Rysunki ........................................................................................................ 73
CZĘŚĆ I
POSTANOWIENIA OGÓLNE
1. 1) Przepisy ubiorcze żołnierzy Wojska Polskiego w czasie pokoju, zwane
w dalszym ciągu „przepisami ubiorczymi”, określają wygląd zewnętrzny
żołnierzy w umundurowaniu wojskowym.
2) W skład umundurowania wojskowego żołnierzy wchodzą poszczególne
rodzaje ubiorów wojskowych. Ponadto stałymi częściami składowymi
umundurowania wojskowego są:
— wizerunek orła,
— oznaki wojskowe, które dzielą się na oznaki stopni wojskowych,
korpusów osobowych i specjalności wojskowych.
2. Przepisy ubiarcze określają:
a) rodzaje ubiorów wojskowych oraz zasadnicze przedmioty umundurowania,
wchodzące w skład poszczególnyeh ubiorów,
b) okoliczności, w jakich nosi się poszczególne rodzaje ubiorów wojskowych,
c) sposób noszenia niektórych przedmiotów umundurowania, wchodzących
w skład ubiorów wojskowych,
d) zasady i sposób noszenia wizerunku orla, oznak stopni wojskowych, oznak
korpusów osobowych i specjalnośca wojskowych,
e) zasady noszenia orderów, odznaczeń i odznak,
f) wygląd żołnierzy w poszczególnych ubiorach wojskowych.
3. 1) Obowiązek noszenia umundurowania wojskowego mają:
a) żołnierze odbywający zasadniczą służbę wajskawą,
b) podoficerowie nadterminowi;
c) oficerowie w czynnej służbie wojskowej oraz podoficerowie
zawodowi - w czasie wykonywania obowiązków służbowych,
d) żołnierze pełniący inną czynną służbę wojskowa, żołnierze rezerwy
powołani na ćwiczenia (przeszkolenie) wojskowe oraz studenci szkół
wyższych w czasie odbywania szkolenia wojskowego w ramach
studium wojskowego w dniach zajęć wojskowych,
e) elewi orkiestr wojskowych.
2) Prawo noszenia umundurowania wojskowego w dniach świąt państwowych
i wojskowych oraz w innych przypadkach określonych oddzielnymi
przepisami mają także oficerowie i podoficerowie nie będący w czynnej
służbie wojskowej, jeżeli uzyskali zezwolenie na noszenie umundurowania
wojskowego.
7
3) Niektórzy żołnierze, spośród wymienianych w ust. 1) nie mają obowiązku
noszenia umundurowania wojskowego jeżeli zostali od niego zwolnieni
na podstawie oddzielnych przepisów.
4. Ilekroć w dalszych przepisach używa się określenia „żołnierz zawodowy” lub
„oficer zawodowy”, należy przez to rozumieć również oficera służby
okresowej, a określenie „żołnierz niezawodowy” nie obejmuje oficerów służby
okresowej.
5. Przedmioty wchodzące w skład ubiorów wojskowych powinny odpowiadać
ustalonym wzorom i opisom technicznym, a także znajdować się w stanie
zapewniającym należyty wygląd zewnętrzny i wykorzystanie ich do celów,
do których są przeznaczone.
6. 1) Niektóre przedmioty umundurowania nosi się w zależności od pory
roku.
W zasadzie nosi się:
- przedmioty letnie - od 1 maja do 31 października,
- przedmioty zimowe - od 1 listopada do 30 kwietnia
2) Ubiór służbowy letni i wyjściowy letni (z wiatrówką) można nosić
od 15 maja do 15 września.
3) Przedmioty, których okresu noszenia nie ustalają, niniejsze przepisy,
można nosić w zależności od potrzeby bez względu na porę roku
(np, w razie potrzeby - płaszcz sukienny).
7. Żołnierze naszą ubiory wojskowe, wizerunek orła, otoki i lampasy w zależności
od rodzaju Sił Zbrojnych, w którym pełnią służbę, a oznaki wojskowe
- w zależności od posiadanego, stopnia wojskowego rodzaju korpusu
osobowego, do którego zostali zaliczeni lub posiadanej specjalności
- jeżeli przepisy ubiorcze nie stanowią inaczej.
8. 1) Żołnierze noszą ubiór wojsk lądowych (koloru khaki lub koloru ochronnego),
albo ubiór wojsk lotniczych (koloru stalowego lub ochronnego), albo ubiór
marynarki wojennej (koloru granatowego lub białego).
2) Żołnierze wojsk lądowych, żołnierze pełniący służbę w szefostwie,
dowództwach i jednostkach artylerii przeciwlotniczej obszaru kraju
podleglych Dowódcy Wojsk Lotniczych i OPL OK (ust. 3) lit. a)
oraz artylerii przeciwlotniczej podległych Dowódcy Marynarki Wojennej
(ust. 4) lit. a) naszą ubiór wojsk lądowych (koloru khaki lub ochronnego).
3) Ubiór wojsk lotniczych (koloru stalowego lub ochronnego) przysługuje:
a) wszystkim żołnierzom pełniącym służbę w jednostkach wojskowych
podległych Dowódcy Wojsk Lotniczych i Obrony Przeciwlotniczej
Obszaru Kraju bez względu na przynależność do korpusu osobowego
(specjalności) - z wyjątkiem szefostwa, dowództw i jednostek artylerii
przeciwlotniczej obszaru kraju.
b) żołnierzom zawodowym i służby okresowej wchodzącym w skład
korpusu osobowego oficerów lub podoficerów lotnictwa pełniącym
służbę poza jednostkami podległymi Dowódcy Wojsk Lotniczych
i Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju - z wyjątkiem jednostek
lotnictwa marynarki wojennej,
8
c) żołnierzom zawodowym objętym postanowieniami lit, a) i b), będącym
słuchaczami akademii i kursów wojskowych.
4) Ubiór marynarki wojennej (koloru granatowego lub białego) przysługuje:
a) wszystkim żołnierzom pełniącym służbę w jednostkach wojskowych
podległych Dowódcy Marynarki Wojennej - z wyjątkiem dowództw
i jednostek artylerii przeciwlotniczej,
b) żołnierzom zawodowym i służby okresowej wchodzącym w skład korpusu
osobowego oficerów lub podoficerów marynarki wojennej pełniącym służbę
poza jednostkami podleglymi Dowódcy Marynarki Wojennej,
c) żołnierzom zawodowym objętym postanowieniami lit. a) i b),
będącym słuchaczami akademii lub kursów wojskowych.
5) W wypadkach wątpliwych przysługujący rodzaj (kolor) umundurowania
ustala Główny Kwatermistrz WP w parozumieniu z właściwym dowódcą
rodzaju Sil Zbrojnych.
9. Uczniowie oficerskich szkół zawodowych oraz elewi podoficerskich szkół
zawodowych noszą umundurowanie tego rodzaju Sil Zbrojnych, do którego
szkoła należy.
10. 1) Wszyscy żołnierze naszą do ubioru polowego, służbowego i wyjściowego
w czasie prowadzenia motocykli (skuterów) lub jazdy na motocyklach
(skuterach) w charakterze pasażerów - hełm ochronny motocyklisty
(kask) według wzoru ustalonego, przez organa wojskowe. Podczas
prowadzeniaa motocykli (skuterów) własnych lub jazdy na tych
motocyklach (skuterach) w charakterze pasażerów żołnierze mogą
nosić zamiast wyżej określaonego hełmu (kasku) - helm ochronny
matocyklisty (kask) według wzoru sportowego, (ogólnorynkowega)
pod warunkiem, że będzie on w kolorze khaki.
2) Hełm ochronny motocyklisty ust. 1) nosi się tylko podczas jazdy
na motocyklach (skuterach) w tych przypadkach, gdy nie ma obowiązku,
wynikającego z niniejszych przepisów lub rozkazu dowódcy oddziału,
występowania w hełmie bajowym stalowym,
11. 1) Zabrania się wszystkim żolnierzom:
a) noszenia przedmiotów umundurowania wojskowego w połączeniu
z przedmiatami ubioru cywilnego,
b) przebywania w ubiorze polowym w miejscach publicznych takich
jak: teatry, kluby, lokale taneczne, parki itp.,
c) chodzenia w ubiorach specjalnych jak: ubiorach skórzanych, ubiorach
watowanych; kombinezonach itp. poza okresami wykonywania zadań,
z którymi wiąże się konieczność użytkowania tego umundurowania,
a zwłaszcza w miejscach publicznych,
d) noszenia w kieszeniach zewnętrznych umundurowania wojskowego
przedmiotów wypychających kieszenie (wyjątek stanowią zajęcia -
ćwiczenia w polu).
2) Zezwala się wszystkim żołnierzom na:
a) noszenie przy wystąpieniach indywidualnych w dni słoneczne okularów
przeciwsłonecznych o szkłach okrągłych lub owalnych, w skromnych
oprawach koloru nie jaskrawego,
9
b) noszenie opaski żałobnej szerokości 4 cm z czarnej krepy na lewym
rękawie kurtki wyjściowej (galowej) lub płaszcza sukiennego
2 cm powyżej stębnówki (mankietu) rękawa,
c) noszenie do czapki garnizonowej nauszników koloru czapki (przy
temperaturze poniżej -10°C).
12. Do zadań dowódców garnizonów w zakresie przepisów ubiorczych
należy
w szczególności:
a) sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem przepisów ubiorczych przez
wszystkich żołnierzy, studentów szkół wyższych noszących
umundurowanie wojskowe oraz żołnierzy nie będących w czynnej służbie
wojskowej, posiadających zezwolenie na noszenie ubioru wojskowego
jak również nad schludnością i czystością tych ubiorów,
b) ustalenie składu ubioru w wystąpieniach, określonych w pkt. 14 ust. 1) i 2)
oraz w innych specjalnych okolicznościach nie określonych w niniejszych
przepisach a dotyczących całego garnizonu.
CZĘŚĆ II
PRZEPISY UBIORCZE ŻOŁNIERZY WOJSK LADOWYCH
I LOTNICZYCH
Rozdział I
PODZIAŁ UBIORÓW I OKOLICZNOŚCI ICH NOSZENIA
13. W zależności od przeznaczenia ubiory żołnierzy wojsk lądowych i lotniczych
dzielą się na:
a) ubiór polowy,
b) ubiór służbowy (w okresie letnim także ubiór służbowy letni),
c) ubiór wyjściowy (w okresie letnim także ubiór wyjściowy letni),
d) ubiór galowy (tylko dla oficerów).
14. 1) Ubiór polowy nosi się:
a) na zajęciach szkoleniowych (ćwiczeniach) w polu,
b) na rozkaz przełożonego od dowódcy oddziału (równorzędnego) wzwyż.
Żołnierze zawodowi i nadterminowi noszą ponadto ubiór polowy
w okolicznościach, w których wskazane jest zachowanie jednolitości
ich ubioru z ubiorem (polowym lub służbowym) pozostałych żołnierzy
oraz mogą nosić ten ubiór w obrębie zakwaterowania jednostki
w szczególności przy pracach brudzących (w warsztatach itp.).
2) Ubiór służbowy nosi się:
a) w czasie pełnienia służby wartowniczej,
b) w czasie pełnienia służby wewnętrznej i garnizonowej (tylko żołnierze
zawodowi i nadterminowi),
c) w czasie zajęć szkoleniowych w obrębie garnizonu oraz podczas
wszystkich innych zajęć służbowych, jeśli przepisy nie nakazują
występowania w innych ubiorach,
d) w czasie wolnym od zajęć służbowych w rejonie zakwaterowania
jednostki,
e) przy wyjazdach służbowych, o ile z celu wyjazdu nie wynika konieczność
lub możliwość występowania w innym ubiorze,
f) na rozkaz przełożonego od dowódcy oddziału (równorzędnego)
wzwyż.
11
Żołnierze zawodowi i nadternunowi mogą nosić ubiór służbowy
w czasie wodnym od zajęć służbowych również poza rejonem
zakwaterowania jednostki.
Ubioru służbowego letniego, (z koszulą - wiatrówka) nie wolno
nosić wezasie pełnienia służby wewnętrznej, garnizonowej i wartowniczej.
3) Ubiór wyjściowy nosi się:
a) w czasie wolnym od zajęć służbowych z tym, że żołnierze
niezawodowi, z wyjątkiem podoficerów nadterminowych, naszą
ubiór wyjściowy w dni powszednie tylko poza rejonem zakwaterowania
jednostki,
b) w czasie pelnienia służby wewnętrznej i garnizonowej oraz podczas
pełnienia wart honorowych (tylko żolnierze niezawodowi, z wyjątkiem
podoficerów nadterminowych),
c) w czasie zajęć klinicznych (w szczególności słuchacze WAM),
d) w czasie wizytacji jednostki przez Przewodniczącego Rady Państwa
lub Prezesa Rady Ministrów, jeżeli nie został wydany rozkaz
o występowaniu w innym ubiorze,
e) przy występowaniu w charakterze oficjalnego przedstawiciela jednostki
wojskowej lub Wojska Polskiego na akademiach, odczytach, referatach,
spotkaniach, przyjęciach itp. - jeżeli nie ma obowiązku występowania
w ubiorze galowym,
f) przy meldowaniu się przełożonym po przybycia lub przed odejściem
na nowe stanowisko służbowe w innej jednostce wojskowej,
g) przy raporcie służbowym (w czasie ćwiczeń i manewrów ubiór,
w którym żołnierz powinien meldować się do, raportu sużbowego,
określa dowódca jednostki),
h) na rozkaz dowódcy garnizonu oraz wyższych przelożonych,
a w okolicznościach dotyczących wyłącznie jednej jednostki - na rozkaz
dowódcy tej jednostki.
Żołnierze zawodowi mogą nosić ubiór wyjściowy w czasie pracy
w dowództwach, sztabach dywizii (równorzędnych); okręgów
wojskowych i rodzajów Sił Zbrojnych, w instytucjach centralnych
Ministerstwa Obrony Narodowej i szefostwach rodzajów wojsk i służb,
w akademiach wojskowych - w czasie zajęć prowadzonych na salach
wykładowych oraz jednostkach i zakładach specjalnych takich jak:
wojskowe komendy rejonowe i wojewódzkie, komendy garnizonów,
Dom Wojska Polskiega, domy oficerów i kluby garnizonawe,
Muzeum WP, sądy i prokuratury wojskowe, zakłady i urządzenia tyłowe
oraz doświadczalno-badawcze (szpitale, sanatoria, przychodnie lekarskie,
domy wypoczynkowe, wojskowe rejonowe zarządy kwaterunkowo
budowlane, garnizonowe administracje mieszkań, bazy, składnice,
magazyny, drukarnie, laboratoria itp.).
Żołnierze niezawodowi, a spośród żołnierzy zawodowych -
podoficerowie zawodowi, noszą ponadto ubiór wyjściowy
w okolicznościach, w których oficerów zawodowych obowiązuje ubiór
galowy.
12
Żołnierze, którym nie przysługuje ubiór wyjściowy, noszą w okolicznościach, w których obowiązuje noszenie tego ubioru - ubiór służbowy.
4) Ubiór galowy nosi się:
a) w dniach świąt państwowych i w dniu Wojska Polskiego oraz
w dniach świąt jednostek i rodzajów Sił Zbrojnych (wojsk),
w których oficer zawodowy pełni służbę wojskową,
b) podczas uroczystości z udziałem Przewodniczącego Rady Państwa,
Prezesa Rady Ministrów lub Ministra Obrony Narodowej,
e) podczas występowania w składzie delegacji (misji) u Przewodniczącego
Rady Państwa, Prezesa Rady Ministrów lub Ministra Obrony Narodowej,
d) podczas uroczystego składania wieńca na Grobie Nieznanego
Żołnierza lub na grobach poleglych żołnierzy,
e) na uroczystych akademiach i przyjęciach organizowanych z okazji świąt
państwowych i wojskowych,
f) w czasie uroczystej dekoracji żołnierzy orderami i odznaczeniami,
g) na uroczystych przedstawieniach w teatrach, oficjalnych przyjęciach itp.,
h) na rozkaz dowódcy garnizonu oraz wyższych przełożonych.
Ponadto ubiór galowy można nosić podczas ważniejszych uroczystości
rodzinnych, publicznych zabaw towarzyskich oraz w innych
okolicznościach, w których w otoczeniu cywilnym przyjęty jest
zwyczajowo strój wieczorowy.
5) W czasie uroczystości wręczania sztandarów, orderów i odznaczeń
jednostkom wojskowym, zaprzysiężenia żolnierzy, promocji w oficerskich
szkołach zawodowych, podniesienia, gali banderowej na okrętach
wojennych, rozpoczęcia roku szkoleniowego w jednostkach
wojskowych, rozpoczęcia i zakończenia roku szkolnego w akademiach
wojskowych waz w oficerskich szkolach zawodowych,
witania nowowcielonyeh żołnierzy przed frontem oddziału z okazji
przybycia do jednostki oraz żegnania żołnierzy po odbyciu służby
wojskowej występują:
a) w szyku zwartym:
- żołnierze zawodowi i nadterminowi - w ubiorze służbowym
(generałowie przed frontem oddzialów także ze sznurami galowymi),
- żołnierze odbywający zasadniczą służbę wojskową -
w ubiorze wyjściowym.
- oficerowie rezerwy odbywający ćwiczenia (przeszkolenie)
wojskowe, uczniowie oficerskich szkół zawodowych i elewi
podoficerskich szkół zawodowych - w ubiorze wyjściowym
i w trzewikach ze spinaczami,
- szeregowcy i podoficerowie rezerwy odbywający ćwiczenia
(przeszkolenie) wojskowe - w ubiorze służbowym;
b) przy wystąpieniach indywidualnych:
- oficerowie zawodowi - w ubiorze galowym,
- pozostali żołnierze - w ubiorze wyjściowym.
6) Wszystkich żołnierzy występujących w szyku zwartym (ust. 5)
lit. a), obowiązuje noszenie w tych okalicznościach hełmów bojo-
13
wych stalowych, a jeżeli nie ma ich na wyposażeniu jednostki -
obowiązuje noszenie czapek garnizonowych (szeregowców i podoficerów
rezerwy odbywających ćwiczenia (przeszkolenie) wojskowe - czapek
polowych).
7) W szykach oddziałów honorowych, asyst i wart honorowych oraz
uroczystych odpraw wart występują:
- żołnierze zawodowi i nadterminowi - w ubiorze służbowym,
- pozostali żołnierze - w ubiorze wyjściowym i w trzewikach ze spinaczami.
8) W uzasadnionych przypadkach żołnierze mogą występować w ubiorze
polowym, służbowym lub wyjściowym również i w innych okolicznościach
niż wymienione w ust. 1) - 3) (np. w ubiorze polowym - w czasie dojazdu
od miejsca zamieszkania do rejonu zakwaterowania jednostki lub do rejonu
zgrupowania jednostek będących na zajęciach w polu itp.).
15. 1) Dowódcy oddziałów (samodzielnych pododdziałów) oraz ich przełożeni
ustalają każdorazowo ubiory wojskowe na czas defilady wojskowej.
2) Ponadto dowódcy, wymienieni w ust. 1), określają przy wystąpieniach
zbiorowych:
a) okoliczności występowania w ubiorach letnich,
b) skład ubioru wojskowego w przypadkach, gdy może on być różny
(np. rodzaj płaszczy).
3) Dowódca Wojsk Lotniczych i OPL OK ustala rodzaj ubiorów
zasadniczych żołnierzy wojsk lotniczych w czasie zajęć na lotniskach.
16. Studenci szkół wyższych, odbywający szkolenie wojskowe w ramach
studium wojskowego, noszą ubiór wojskowy określony w tabeli ubiorczej
nr 8 w następujących okolicznościach:
- w czasie zajęć w ramach studium z wyszkolenia wojskowego,
- w czasie przeszkolenia (ćwiczeń) w jednostkach wojskowych, jeśli
nie
otrzymują umundurowania z wojska,
- na zarządzenie kierownika studium wojskowego.
Studenci szkół wyższych odbywający przeszkolenie wojskowe
w jednostkach wojskowych występują w ubiorach określonych dla
szeregowców i podoficerów rezerwy powołanych na ćwiczenia wojskowe.
17. 1) Oficerowie rezerwy powołani na ćwiczenia wojskowe mogą nosić
ubiór wyjściowy i galowy oficera zawodowego w okolicznościach
określonych w pkt. 14 ust. 3) i 4).
2) Podoficerowie nadterminowi mogą nosić ubiór służbowy i wyjściowy
podoficera zawodowego w okolicznościach określonych w pkt. 14
ust. 2) i 3).
3) Podchorążowie rezerwy powołani na ćwiczenia wojskowe oraz uczniowie
oficerskich szkół zawodowych mogą w okolicznościach przewidzianych
dla ubioru wyjściowego przy wystąpieniach indywidualnych nosić ubiory
wyjściowe typu oficerskiego z zachowaniem właściwych oznak (ucznia
oficerskiej szkoły zawodowej lub podchorążego rezerwy).
14
Rozdział II
ZASADY I SPOSÓB NOSZENIA NIEKTÓRYCH PRZEDMIOTÓW
UMUNDUROWANIA W WOJSKACH LĄDOWYCH I LOTNICZYCH
18. Czapkę garnizonową i czapkę polową nosi się lekko przechyloną na prawe
ucho i ułożoną na głowie tak, by spod daszka nie były widoczne włosy,
19. Czapkę futrzaną i furażerkę nosi się lekko przechyloną na prawe ucho.
Krawędź czapki (furażerki) powinna znajdować się na wysokości dwóch
- trzech palców przyłożonych poziomo nad lewą brwią oraz 1 - 2 palce
nad prawą brwią. Czapkę futrzaną nosi się w szyku - tylko na rozkaz
dowódcy; poza szykiem można nosić - przy temperaturze poniżej 0°
z klapkami podniesionymi, a poniżej -10° z .klapkami opuszczonymi. Przy
opuszczaniu klap, końce taśmy związuje się pod podbródkiem.
20. Beret nosi się podobnie jak czapkę futrzaną z tą różnicą, że prawą jego krawędź
opuszcza się w dół, nieco ku tyłowi.
21. Hełm bojowy stalowy nosi się lekko odgiętą i wystającą krawędzią
do przodu, a nakłada się go na pełną głębokość osłaniając czoło (po linii brwi),
uszy oraz kark. Malowanie wizerunku orła na hełmie jest zabronione.
22. Ubiór polowy uzupełnia się podpinkami w zależności od wykonywanych
zadań i warunków atmosferycznych. W czasie zajęć w polu na rozkaz
dowódcy dozwolone jest stawianie kołnierza oraz ściąganie rękawów
zapinkami lub rozpięcie górnego guzika i wyłożenie kołnierza.
23. Płaszcz sukienny i letni powinny mieć długość 12-16 cm poniżej kolan
(w zależności od wzrostu).
24. Przy występowaniu w płaszczu nieprzemakalnym nosi się w zasadzie
przedmioty oporządzenia na wierzchu płaszcza, dozwolone jest jednak
noszenie przedmiotów oporządzenia również pod płaszczem. W tym
ostatnim przypadku płaszcz nosi się bez pasa. W czasie deszczu dozwolone
jest zapinanie płaszcza pod szyją i nakładanie kaptura.
25. Kurtki nosi się z kołnierzem wyłożonym (w czasie zimy dozwolone
jest zapięcie kołnierza kurtki drelichowej pod szyję). W marszu i podczas
zajęć w polu w razie wielkich upalów wolno - za zezwoleniem dowódcy -
podwijać rękawy kurtek drelichowych.
Długość kurtki powinna być taka, by w pozycji siedzącej dolne jej krawędzie
sięgały do płaszczyzny siedzenia, a krawędzie rękawów do nasady palca - kciuka.
26. Spodnie długie powinny sięgać swą dolną krawędzią do odległości 2-2,5 cm
od górnej krawędzi obcasa. Szerokość spodni dlugich powinna wynosić -
w zależności od wzrostu i tuszy - od 21 do 26 cm. Zaleca się dla żołnierzy
zawodowych noszenie do ubioru służbowego spodni kroju narciarskiego.
27. Koszule, krawaty, skarpetki, rękawiczki i szaliki nosi się ściśle wg
ustalonych wzorów i kolorów (będących w zaopatrzeniu lub rozprowadzane
przez placówki WPH). Kołnierz koszuli z tyłu powinien występować
około 1 cm ponad kołnierz kurtki. Szalik nie może wystawać więcej niż
2 cm ponad kołnierz płaszcza.
15
28. Żołnierze powinni nosić obuwie tylko ustalonego wzoru i koloru.
Półbuty pawinny mieć cholewki sznurowane. (Nici użyte do produkcji
półbutów z szytymi spodami powinny mieć kolor skóry wierzchniej.)
Grubość spodów nie powinna przekraczać grubości podwójnej podeszwy
(13 mm), a wierzchy (cholewki) półbutów nie mogą być dziurkowane.
29. 1) Pas nosi się tylko ustalonego wzoru i koloru. Żołnierze naszą pas w razie
występowania:
- w ubiorze polowym,
- w ubiorze slużbowym,
- w ubiorze służbowym letnim,
- na rozkaz przełożonego od dowódcy oddziału (równorzędnego) wzwyż
(w krótkotrwałych okolicznościach nie uregulowanych przepisami).
2) Do ubioru wyjściowego we wszystkich okolicznościach pas noszą:
- żołnierze odbywający zasadniczą służbę wojskową,
- żołnierze rezerwy, odbywający ćwiczenia (przeszkolenie) wojskowe
występujący w ubiorze wyjściowym szeregowca.
Pozostali żołnierze niezawodowi noszą pas do ubioru wyjściowego
podczas pełnienia służby wewnętrznej i garnizonowej oraz podczas
pełnienia wart honorowych.
30. 1) Sznury galowe zawiesza się na prawym ramieniu, przypinając je do
specjalnego guzika pod naramiennikiem. Pętelkę sznura zapina się na
pierwszym górnym guziku kurtki.
2) Sznury służbowe WSW nosi się na lewym ramieniu a przypina tak samo
jak sznury galowe. Sznury służbowe WSW są koloru zielonego i nosi się
je tylko w czasie pełnienia służby.
31. Torbę polową lub mapnik nosi się tylko przy ubiorze polowym i służbowym
przewieszone przez prawe ramię. Górna krawędź torby polowej powinna
znajdować się na wysokości pasa głównego, natomiast mapnika 15-20 cm
poniżej pasa głównego. Zabrania się noszenia torby polowej lub mapnika
w ręku oraz zawieszania w inny sposób. W razie jednoczesnego noszenia
torby polowej i mapnika torbę polową nosi się przewieszoną przez prawe
ramię, a mapnik przez lewe ramię. Torbę polową i mapnik można nosić tylko
razem z pasem.
32. Kordzik (w wojskach lotniczych) nosi się na rapciach zawieszonych na pasie
lub pasku pod kurtką z lewej strony.
Rozdział III
ZASADY NOSZENIA OZNAK STOPNI WOJSKOWYCH
W WOJSKACH LĄDOWYCH I LOTNICZYCH
33. Oznaki stopni wojskowych są koloru srebrnego.
34. 1) Starsi szeregowcy i podoficerowie; z wyjątkiem podoficerów zawodowych,
noszą oznaki stopni wojskowych na otoku czapki garnizonowej oraz na
naramiennikach kurtek i płaszczy - z taśmy jedwabnej.
16
2) Podoficerowie zawodowi noszą na czapkach garnizonowych oznaki
stopni haftowane bajorkiem, a na naramiennikach kurtek, wiatrówek
i płaszczy - z taśmy jedwabnej.
35. Oficerowie noszą oznaki stopni wojskowych na otoku czapki garnizonowej
i innych nakryciach głowy, (z wyjątkiem czapki futrzanej i polowej oraz
beretów specialnych obsługi czołgów i pojazdów pancernych), a także na
naramiennikach kurtek, wiatrówek i płaszczy haftowane bajorkiem (do
ubiorów polowych i płaszczy nieprzemakalnych oznaki stopni można nosić
metalowe lub haftowane nicią jedwabną na podkładce sukiennej) oraz
odpowiednią ilość galonów na daszku czapki garnizonowej.
Oficerowie rezerwy powołani na ćwiczenia (przeszkolenie) wojskowe
mogą nosić do wszystkich ubiorów oznaki stopni wojskowych metalowe
lub haftowane nicią jedwabną na podkładce sukiennej.
36. Starsi szeregowcy i podoficerowie naszą oznaki stopni, wojskowych:
1) Na przodzie otoku czapki garnizonowej:
a) starsi szeregowcy, kaprale i plutonowi - w postaci pasków
długości 30 mm i szerokości 5 mm, a mianowicie:
- starszy szeregowiec - jeden pasek (rys. 86),
- kapral - dwa paski ułożone równolegle jeden pod drugim (rys. 87),
- plutonowy - trzy paski ułożone równolegle jeden pod drugim
(rys. 88),
b) sierżant - oznakę w ksztalcie litery „V”, skierowaną kątem w dół
o długości ramion 33 mm, a szerokości 5 mm (rys. 89);
c) starszy sierżant - oznakę sierżanta oraz drugi znak kształtu litery „V”,
umieszczony w odstępie 2 mm wewnątrz oznaki stopnia sierżanta
(rys. 90).
2) Na furażerkach i beretach (z wyjątkiem beretów specjalnych obsługi
czołgów i pojazdów pancernych) - takie same oznaki jak na czapkach
garnizonowych w sposób przedstawiony na rys. 104-106 i 110-112.
3) Na naramiennikach kurtek, wiatrówek i płaszczy - paski z taśmy
koloru matowo-srebrnego szerokości 9 mm, naszyte na całej szerokości
naramienników, a mianowicie:
a) starszy szeregowiec - jeden pasek naszyty w odległości 20 mm od
miejsca wszycia rękawa (rys. 131),
b) kapral - dwa paski, z których drugi naszyty jest w odległości 4 mm
od pierwszego w stronę guzika naramiennika (rys. 132);
c) plutonowy - trzy paski naszyte w odstępach 4 mm od siebie
(rys. 133),
d) sierżant - taśmę naszytą wokół naramienników, z wyjątkiem miejsca
wszycia przy rękawie; na naramiennikach - wewnątrz obszycia - znak
kształtu litery „V” umieszczany jak na rys. 134,
e) starszy sierżant - oznakę sierżanta oraz drugi znak kształtu litery „V”,
umieszczony jak na rys. 135.
Starsi szeregowcy i podoficerowie slużby zasadniczej, żołnierze
(podchorążowie) rezerwy i studenci odbywający szkolenie w ramach
studium wojskowego noszą taśmę z kolorowym brzegiem:
17
w wojskach lotniczych - koloru czarnego, a w wojskach lądowych - koloru
czerwonego.
Podoficerowie zawodowi i nadterminowi oraz uczniowie oficerskich
szkół zawodowych i elewi podoficerskich szkół zawodowych naszą taśmę
jednolitego koloru (bez brzegów kolorowych),
37. Oficerowie młodsi noszą oznaki stopni wojskowych:
1) Na daszku czapki garnizonowej - jeden galon szerokości 6 mm, naszyty
w odległaści 6 mm od krawędzi daszka na całej długości jego łuku.
Poza tym na środku taśmy otokowej czapki - gwiazdki - umieszczane
w linii równoległej do krawędzi taśmy w ilości zależnej od posiadanego
stopnia:
a) chorąży - jedną gwiazdkę,
b) podporucznik - dwie gwiazdki,
c) porucznik - trzy gwiazdki,
d) kapitan - cztery gwiazdki.
Sposób rozmieszczenia oznak określa rys. 93-96.
2) Na furażerkach i beretach nosi się takie same oznaki jak na otokach
czapek garnizonowych umieszczone, jak na rys. 107 i 113-116.
3) Na naramiennikach kurtek, wiatrówek i płaszczy - gwiazdki umieszczane
wzdłuż linii prostej biegnącej przez środek naramiennika w ilości zależnej
od posiadanego stopnia.:
a) chorąży - jedną gwiazdkę,
b) podporucznik - dwie gwiazdki,
c) porucznik - trzy gwiazdki,
d) kapitan - cztery gwiazdki.
Sposób rozmieszczenia oznak określa rys. 136-139.
38. Oficerowie starsi noszą oznaki stopni wojskowych:
1) Na daszku czapki garnizonowej - dwa galony szerokości 6 mm, naszyte
obok siebie w odstępie około 2 mm. Pierwszy galon (zewnętrzny)
naszywa się w sposób przewidziany dla oficerów młodszych. Poza tym
na środku taśmy otokowej czapki - gwiazdki umieszczone w linii równoległej
do krawędzi taśmy w ilości zależnej od posiadanego stopnia:
a) major - jedną gwiazdkę,
b) podpułkownik - dwie gwiazdki,
e) pułkownik - trzy gwiazdki.
Sposób rozmieszczenia oznak określa rys. 97-99.
2) Na furażerkach i beretach nosi się takie same oznaki jak na otokach czapek
garnizonowych oraz dwa paski o wymiarach 30 x 5 mm umieszczone jak
na rys. 108 i 117-119.
3) Na naramiennikach kurtek, wiatrówek i płaszczy - dwa paski szerokości
6 mm umieszczone w poprzek naramiennika (pierwszy pasek umieszczony
jest w odległości 10 mm od wszycia rękawa, drugi - 4 mm od pierwszego)
oraz gwiazdki umieszczane wzdłuż linii prostej biegnącej przez środek
naramiennika w ilości zależnej od posiadanego stopnia:
a) major - jedną gwiazdkę,
b) podpułkownik - dwie gwiazdki,
18
c) pułkownik - trzy gwiazdki.
Sposób rozmieszczenia oznak określa rys. 140-142.
39. Generałowie noszą oznaki stopni wojskowych:
1) Na daszku czapki garnizonowej - dwa galony jak u oficera starszego.
Na taśmie otokowej czapki - wężyk generalski szerokości 3 cm i
wysokości 3,5 cm.
Poza tym na środku taśmy otokowej czapki - gwiazdki umieszczane w linii
równoległej do krawędzi taśmy w ilości zależnej od posiadanego stopnia:
a) generał brygady - jedną gwiazdkę,
b) generał dywizji - dwie gwiazdki,
c) generał broni - trzy gwiazdki.
Sposób rozmieszczenia oznak określa rys. 100-102.
2) Na furażerkach (beretach) nosi się gwiazdki jak na otokach czapek
garnizonowych oraz wężyk generalski (rys. 109 i 120-122).
3) Na naramiennikach kurtek, wiatrówek i płaszczy - wężyk generalski wysokości 35 mm umieszczony w poprzek całego naramiennika w odległości
5 mm od wszycia rękawa oraz gwiazdki umieszczane wzdłuż linii prostej
biegnącej przez środek naramiennika w ilości zależnej od posiadanego
stopnia, a mianowicie:
a) generał brygady - jedną gwiazdkę,
b) generał dywizji - dwie gwiazdki,
c) generał broni - trzy gwiazdki.
Sposób rozmieszczenia oznak określa rys. 143-145.
40. Marszałkowie noszą oznaki stopni wojskowych według zasad określonych
dla generałów z tą różnicą, że zamiast gwiazdek naszą dwie buławy koloru
matawosrebrnego z głowicami koloru złocistego - złożone w kształcie litery
„X”. Ponadto wężyk marszałka ma szerokość 40 mm (rys. 146).
Rozdział IV
ZASADY NOSZENIA OZNAK KORPUSÓW OSOBOWYCH
I SPECJALNOŚCI WOJSKOWYCH ORAZ WIZERUNKU ORŁA
W WOJSKACH LĄDOWYCH I LOTNICZYCH
Kolor umundurowania, otoków czapek garnizonowych i lampasów
41. W wojskach lądowych, szefostwie, dowództwach i jednostkach artylerii
przeciwlotniczej obszaru kraju podległych Dowódcy Wojsk Lotniczych i OPL
OK oraz artylerii przeciwlotniczej podległych Dowódcy Marynarki Wojennej
(pkt. 8 ust. 2) nosi się umundurowanie koloru khaki lub koloru ochronnego,
a otoki na czapkach garnizonowych - koloru oliwkowego, z wyjątkiem żołnierzy
1 Warszawskiej Dywizji Zmechanizowanej imienia Tadeusza Kościuszki, którzy
noszą otoki na czapkach garnizonowych w kolorze żółtym oraz z wyjątkiem
żołnierzy wojskowej służby wewnętrznej, którzy noszą otoki na czapkach
garnizonowych w kolorze białym.
Generałowie naszą ponadto przy szwach bocznych spodni dwa lampasy
szerokości po 2,5 cm i wypustki w kolorze granatowym.
19
42. W wojskach lotniczych (pkt 8 ust. 3) ubiory służbowe, wyjściowe i galowe
żołnierzy zawodowych i nadterminowych oraz ubiory wyjściowe pozostałych
żołnierzy są koloru stalowego. Ubiory polowe żołnierzy zawodowych i
nadterminowych oraz ubiory polowe i służbowe pozostałych żołnierzy są
takie same jak ubiory wojsk lądowych - koloru ochronnego.
Otoki czapek garnizonowych wojsk lotniczych mają kolor czarny.
Generałowie wojsk lotniczych noszą przy szwach bocznych spodni czarne
lampasy i wypustki. Szerokość lampasów - jak u generalów w wojskach
lądowych.
Oznaki korpusów osobowych i specjalności wojskowych
w wojskach lądowych i lotniczych
43. 1) Oznaki korpusów osobowych noszą oficerotivie i podoficerowie zawodowi,
podoficerowie nadterminowi, oficerowie rezerwy powołani na ćwiczenia
wojskowe - w zależności od korpusu osobowego, do którego zostali zaliczeni.
Uczniowie oficerskich szkół zawodowych naszą oznaki korpusów - w
zależności od rodzaju wojska lub służby, do którego, należy szkoła.
Elewi podoficerskich szkół zawodowych na pierwszym i drugim roku nauki
naszą oznaki korpusu osobowego piechoty, a na trzecim roku nauki - oznaki
korpusów, jakie odpowiadają kierunkom specjalizacji.
2) Oficerowie korpusu osobowego oficerów politycznych noszą oznaki
korpusu osobowego, jakiemu odpowiada jednostka, w której pełnią służbę
wojskową lub jakiemu odpowiada posiadana dodatkowa specjalność
wojskowa, a jeżeli to nie jest możliwe - oznaki piechoty.
44. Oznaki korpusów osobowych są metalowe. Przedstawiają je rysunki
(rys. 147-166).
45. Oznaki korpusów osobowych nosi się na kołnierzach kurtek, z wyjątkiem kurtki
drelichowej i polowej oraz na kołnierzu płaszcza sukiennego (rys. 176-177).
46. 1) Generałowie wszystkich rodzajów wojsk i służb zamiast metalowych oznak
korpusów osobowych noszą na kurtkach i płaszczu (pkt. 45) orzełki
haftowane bajorkiem koloru matowosrebrnego (rys. 167).
2) Marszałkowie noszą odpowiednio (ust. 1) orzełki z buławami koloru
matowosrebrnego z głowicami koloru złocistego (rys. 168).
47. 1) Oznaki specjalności wojskowych żołnierzy niezawodowych oraz
wprowadzone oznaki dla jednostek organizacyjnych wojsk nosi się na lewym
rękawie kurtek (z wyjątkiem drelichowych i polowych) oraz płaszczy
sukiennych. Wprowadzone oznaki dla jednostek organizacyjnych nosi się
pod samym wszyciem rękawa, a oznaki specjalności wojskowych tuż ponad
zgięciem łokcia (rys. 180).
2) Szczegółowe zasady noszenia oznak, wymienianych w ust. 1, oraz ich wzory
określają wprowadzające te oznaki odrębne przepisy.
3) Żołnierze jednostek podległych Dowódcy Marynarki Wojennej noszący
umundurowanie wojsk lądowych (pkt. 8 ust. 2) mają na przedramieniu
lewego rękawa wszystkich kurtek oraz płaszczy sukiennych haftowaną
20
kotwicę z linką kotwiczną na podkładce sukiennej koloru munduru (rys. 265).
48. Członkowie orkiestr wojskowych przy wystąpieniach oficjalnych nakładają
na kule rękawów pod naramiennikami łapki, wykonane z tkaniny koloru
zależnego od rodzaju Sił Zbrojnych. W wojskach lądowych łapki są koloru
czerwonego, a w wojskach lotniczych koloru czarnego. Łapki obszyte są
taśmą koloru matowosrebrnego szerokości 16 mm (rys. 266-267).
Oznaki oficerów i podoficerów wojsk lądowych i lotniczych
nie będących w czynnej służbie wojskowej
49. 1) Oficerowie i podoficerowie nie będący w czynnej służbie wojskowej,
którzy posiadają zezwolenie na noszenie umundurowania i oznak
wojskowych, noszą je na zasadach i w sposób określony dla oficerów
i podoficerów czynnej służby wojskowej, a ponadto noszą na kołnierzach
kurtek i płaszczy sukiennych oznaki w kształcie krokiewek haftowanych
bezpośrednio na kołnierzu bajorkiem koloru matawosrebrnego o dlugości
ramion 27 mm i szerokości 6 mm, umieszczonych na skraju kołnierza pod
oznakami korpusu (rys. 178-179).
2) Oficerowie i podoficerowie, wymienieni w ust. 1), noszą oznaki korpusów:
a) oficerowie i podoficerowie rezerwy - korpusu, do którego zostali
zaliczeni w rezerwie,
b) oficerowie i podoficerowie zwolnieni od powszechnego obowiązku
wojskowego - korpusu, do jakiego byli zaliczeni przed zwolnieniem ich
od powszechnego obowiązku wojskowego.
Oznaki szkolne w wojskach lądowych i lotniczych
50. Uczniowie oficerskich szkół zawodowych noszą:
a) na kurtce wyjściowej i płaszczu sukiennym - oznaki korpusu osobowego,
jakiemu odpowiada szkoła lub kierunek nauki - w sposób określony dla
oficerów zawodowych (pkt. 45),
b) na naramiennikach - metalowe litery „OS” oraz sznurek pleciony koloru
matowosrebrnego o średnicy 3 mm dookoła naramienników (rys. 174).
c) na zewnętrznej części mankietów rękawów kurtki wyjściowej i płaszcza
sukiennego - taśmę jedwabną koloru matowo-srebrnego szerokości 16 mm,
oznaczającą pierwszy rok nauki. Uczeń rozpoczynający następny rok nauki
nosi o jedną taśmę więcej szerokości 8 mm, naszywaną poniżej taśmy
zasadniczej (16 mm). Odstęp między taśmami wynosi 4 mm. Górna krawędź
taśmy 16 mm pokrywa się na płaszczu ze stebnówką na mankiecie, a na
kurtce dolna krawędź taśmy pokrywa się z górną krawędzią imitowanego
mankietu „stębnówką" (rys. 181-184).
51. Uczniowie szkół wojskowych kształcących na oficerów rezerwy i
podchorążowie rezerwy - absolwenci studium wojskowego szkól wyższych
noszą sznurek pleciony koloru bialo-czerwonego o średnicy
21
3 mm dookoła naramienników oraz jedną taśmę szerokości 16 mm
na mankietach kurtki wyjściowej i płaszcza sukiennego w sposób
określony dla uczniów oficerskich szkól zawodowych.
52. 1) Słuchacze Wojskowej Akademii Technicznej im. Jarosława Dąbrowskiego
oraz Wojskowej Akademii Medycznej noszą na kołnierzu kurtki wyjściowej
oraz na kołnierzu płaszcza sukiennego metalowe oznaki korpusu osobowego
właściwe dla danego kierunku studiów.
2) Słuchacze WAT i WAM nie będący oficerami noszą ponadto:
a) na naramiennikach kurtki wyjściowej i płaszcza sukiennego oznakę
metalową akademii „WAT” lub „WAM” (rys. 171-172),
b) na zewnętrznej części mankietów kurtki wyjściowej i płaszcza sukiennego -
taśmy oznaczające lata nauki, według zasad określanych w pkt. 50 lit. c),
przy czym na 5 roku nauki noszą tylko - dwie taśmy 16 mm, a na 6 roku
nauki - trzy takie taśmy (rys. 185-186).
53. Elewi podoficerskich szkól zawodowych naszą na kurtce wyjściowej i płaszczu
sukiennym - oznaki korpusów osobowych w zależności od kierunku specjalizacji
lub oznakę korpusu osobowego piechoty - w sposób określeny dla oficerów
zawodowych (pkt. 45), a na naramiennikach metalowe litery „SP” (rys. 175).
54. Elewi szkół podoficerskich (pułkowych) noszą tylko na naramiennikach oznakę
w formie liter „SP” (rys. 175).
55. Studenci odbywający szkolenie wojskowe w ramach studium wojskowego
noszą na naramiennikach oznakę w formie liter „SW” (rys. 173).
Wizerunek orla na czapkach, furażerkach i beretach
żołnierzy wojsk lądowych i lotniczych
56. Żołnierze WP noszą na czapkach, furażerkach i beretach (z wyjątkiem beretów
specjalnych obsługi czołgów i pojazdów pancernych) wizerunek orła na tarczy
według ustalonego wzoru (rys. 123-128) a mianowicie:
1) żołnierze zawodowi (z wyjątkiem generałów) i nadterminowi oraz słuchacze
akademii wojskowych i oficerowie rezerwy odbywający ćwiczenia
wojskowe:
a) na czapkach garnizonowych - wizerunek orła haftowany bajorkiem
srebrnym,
b) na czapkach futrzanych - wizerunek orla tłoczony z blachy (oksydowany),
c) na czapkach polowych, beretach i furażerkach. - wizerunek orła haftowany
nicią jedwabną,
2) generałowie - na czapkach, beretach i furażerkach - wizerunek orła haftowany
bajorkiem srebrnym,
3) pozostali żołnierze:
a) na czapkach garnizonowych i futrzanych - wizerunek orła tłoczony
z blachy,
b) na czapkach polowych i beretach - wizerunek orła haftowany nicią
jedwabną.
4) Wizerunek orla (ust. 1) lit. a) i c), ust. 2) i ust. 3) lit. b) haftuje się na
podkładce koloru nakrycia głowy ściśle według rysunku (rys. 124-125),
22
z wyjątkiem wizerunku orła do czapek garnizonowych i furażerek żołnierzy
wojsk lotniczych, htóry haftuje się na podkładce koloru czarnego według
rysunku 127-128.
Rodzaje guzików używanych przy ubiorach wojsk lądowych i lotniczych
57. 1) Wszysey żołnierze noszą guziki z wizerunkiem orła, wykonane
z tworzyw
sztucznych w kolorze odpowiadającym kolorowi tkaniny, z jakiej wykonany
jest ubiór - przy następujących przedmiotach;
- płaszczach sukiennych,
- kurtkach polowych,
- kurtkach drelichowych.
2) Guziki z wizerunkiem orła, wykonane z tworzyw sztucznych (ust. 1)
noszą szeregowcy i podoficerowie zasadniczej służby wojskowej,
szeregowcy i podoficerowie rezerwy powołani na ćwiczenia (przeszkolenie)
wojskowe oraz podoficerowie nadterminowi również przy kurtkach
wyjściowych szeregowca.
3) Guziki z wizerunkiem orła, tłoczone z białego metalu nosi się przy:
- kurtkach wyjściowych podchorążego,
- kurtkach służbowych oficera,
- kurtkach wyjściowych oficera (gabardinowych generała),
- bluzach „olimpijkach”.
4) Guziki przy czapkach garnizonowych wykonane są z tworzyw sztucznych
w kolorze odpowiadającym kolorowi daszka.
5) Nie nosi się guzików z wizerunkiem orła przy:
- płaszczach wyjściowych letnich,
- płaszczach nieprzemakalnych,
- płaszczach skórzanych,
- koszulach (wiatrówkach).
CZĘŚĆ III
PRZEPISY UBIORCZE ŻOŁNIERZY MARYNARKI WOJENNEJ
Rozdział I
PODZIAŁ UBIORÓW I OKOLICZNOŚCI ICH NOSZENIA
58. W zależności od przeznaczenia ubiory żołnierzy marynarki wojennej
dzielą się na:
a) ubiór służbowy,
b) ubiór służbowo-ćwiczebny (tylko dla żołnierzy zawodowych pełniących
służbę na jednostkach pływających, dowódców plutonów, kompanii
i podoficerów zawodowych jednostek nadbrzeżnych oraz dla podoficerów
nadterminowych),
c) ubiór wyjściowy,
d) ubiór galowy (tylko dla oficerów zawodowych).
59. 1) Ubiór służbowy nosi się:
a) w czasie zajęć szkoleniowych (ćwiczeń) w polu,
b) w czasie zajęć odbywających się w obrębie rejonu zakwaterowania
jednostki,
c) podczas zajęć na okrętach (jeżeli nie używa się wyposażenia specjalnego,
jak np. kombinezony) i wczasie pełnienia wachty,
d) podczas pracy w sztabach; w szkołach (kursach) oraz w Dowództwie
Marynarki Wojennej,
e) wczasie pełnienia służby wewnętrznej i wartowniczej,
f) w czasie pełnienia służby garnizonowej (tylko żołnierze zawodowi
i nadterminowi),
g) w czasie wykonywania innych zajęć lub wyjazdów służbowych (jeśli
nie są przewidziane inne ubiory lub o ile z celu wyjazdu nie wynika
konieczność występowania w innym ubiorze),
h) na rozkaz przełożonego od dowódcy oddziału (równorzędnego) wzwyż.
Żołnierze zawodowi mogą także nosić ubiór służbowy w czasie wolnym
od zajęć poza terenem jednostki. Przy użytkowaniu ubioru służbowego
w czasie pełnienia służby wewnętrznej i wartowniczej, pracy w sztabach,
szkołach (kursach) i prowadzenia pojazdów mechanicznych przez
żołnierzy niezawodowych należy nosić kołnierz i krawat marynarza.
Ubioru służbowego letniego (z koszulą-wiatrówką) nie wolno nosić
25
w czasie pełnienia służby wewnętrznej, garnizonowej i wartowniczej.
Studenci odbywający wojskowe szkolenie studentów w ramach
studium wojskowego w specjalnościach marynarki wojennej noszą ubiór
wojskowy według tabeli ubiorczej nr 17 w okolicznościach określonych
w pkt. 16.
2) Ubiór służbowo-ćwiczebny nosi się w okolicznościach określonych
w ust. 1), z wyjątkiem:
a) pracy w sztabach, szkołach (kursach) oraz Dowództwie Marynarki
Wojennej (ust. 1) lit. d),
b) pełnienia służby wewnętrznej, garnizanovvej i wartowniczej (ust. 1)
lit. e) i f).
3) Ubiór wyjściowy nosi się:
a) w czasie wolnym od zajęć służbowych z tym, że żołnierze niezawodowi,
z wyjątkiem podoficerów nadterminowych i oficerów rezerwy
powołanych na ćwiczenia, noszą ubiór wyjściowy w dnie powszednie
tylko poza rejonem zakwaterowania jednostki,
b) w czasie pełnienia służby garnizonowej (z wyjątkiem żołnierzy
zawodowych i nadterminowych),
c) przy występowaniu w charakterze oficjalnego przedstawiciela jednostki,
marynarki wojennej lub Wojska Polskiego oraz na akademiach,
odczytach, spotkaniach, przyjęciach itp., jeżeli nie ma obowiązku
występowania w ubiorze galowym,
d) przy meldowaniu się przełożonym po przybyciu lub przed odejściem
na nowe stanowisko służbowe w innej jednostce wojskowej,
e) W czasie wizytacji oddziału (okrętu) przez Przewodniczącego Rady
Państwa lub Prezesa Rady Ministrów, jeżeli nie zastał wydany rozkaz
o występowaniu w innym ubiorze,
f) przy raporcie służbowym (w czasie ćwiczeń i manewrów ubiór,
w którym żołnierz powinien meldować się do raportu służbowego,
określa dowódca jednostki),
g) na rozkaz dowódcy garnizonu lub wyższych przełożonych,
a w okolicznościach dotyczących wyłącznie jednej jednostki - na rozkaz
dowódcy tej jednostki.
Żołnierze niezawodowi, a spośród żołnierzy zawodowych podoficerowie
zawodowi, noszą ponadto ubiór wyjściowy w okolicznościach, w których
oficerów zawodowych obowiązuje ubiór galowy.
4) Ubiór galowy nosi się:
a) w dniach świąt państwowych, w dniu Wojska Polskiego i święta
Marynarki Wojennej oraz w dniach świąt jednostek (okrętów),
w których oficerowie zawodowi pełnią służbę,
b) podczas uroczystości z udziałem Przewodniczącego Rady Państwa,
Prezesa Rady Ministrów lub Ministra Obrony Narodowej,
c) podczas występowania w składzie delegacji (misji) u Przewodniczącego
Rady Państwa, Prezesa Rady Ministrów lub Ministra Obrony Narodowej,
26
d) podczas uroczystego składania wieńca na grobie Nieznanego Żołnierza
lub na grobach poległych żołnierzy,
e) na uroczystych akademiach i przyjęciach organizowanych z okazji świąt
państwowych i wojskowych,
f) w czasie uroczystej dekoracji orderami i odznaczeniami,
g) na uroczystych przedstawieniach w teatrach, oficjalnych przyjęciach itp.,
h) na rozkaz dowódcy garnizonu oraz wyższych przełożonych.
Ponadto ubiór galowy można nosić podczas ważniejszych
uroczystości rodzinnych, publicznych zabaw towarzyskich oraz
w innych okolicznościach, w których w otoczeniu cywilnym przyjęty
jest zwyczajowo strój wieczorowy.
5) W czasie wodowania okrętu, uroczystego podnoszenia bandery wojennej
na maszt okrętu, wchodzącego do składu floty wojennej oraz w
okolicznościach, wymienionych w pkt. 14 ust. 5), występują:
a) w szyku zwartym:
- żołnierze zawodowi i nadterminowi - w ubiorze służbowym,
- pozostali żołnierze - w ubiorze wyjściowym;
b) przy wystąpieniach indywidualnych:
- oficerowie zawodowi - w ubiorze galowym,
- pozostali żołnierze - w ubiorze wyjściowym.
6) W szykach oddziałów honorowych, asyst i wart honorowych oraz
uroczystych odpraw wart występują:
- żołnierze zawodowi i nadterminowi - w ubiorze służbowym,
- pozostali żołnierze w ubiorze wyjściowym.
Wszyscy żołnierze wchodzący w skład oddziałów honorowych,
asyst i wart honorowych oraz uroczystych odpraw wart noszą białe
rękawiczki i białe spinacze.
60. 1) Dowódcy oddziałów (jednostek) i samodzielnych pododdziałów oraz ich
przełożeni ustalają każdorazowo ubiory wojskowe na czas defilady wojskowej.
2) Ponadto dowódcy, wymienieni w ust. 1), określają przy wystąpieniach
zbiorowych:
a) okoliczności występowania w ubiorach letnich,
b) skład ubioru wojskowego w przypadkach, gdy może on być różny
(np, rodzai płaszczy).
61. 1) Oficerowie rezerwy powołani na ćwiczenia wojskowe mogą nosić ubiór
wyjściowy i galowy oficera zawodowego w okolicznościach, określonych
w pkt. 59 ust. 3) i 4).
2) Podoficerowie nadterminowi mogą nosić ubiór służbowy i wyjściowy podofi-
cera zawodowego w okolicznościach, określonych w pkt. 59 ust. 1) i 3).
3) Słuchacze Wyższej Szkoły Marynarki Wojennej nie będący oficerami oraz
podchorążowie rezerwy powołani na ćwiczenia wojskowe mogą w okoliczno-
ściach przewidzianych dla ubioru wyjściowego przywystąpieniach indywidu-
alnych nosić ubiory wyjściowe typu oficerskiego z zachowaniem właściwych
oznak (słuchacza WSMW lub podchorążego rezerwy).
27
Rozdział II
ZASADY I SPOSÓB NOSZENIA NIEKTÓRYCH PRZEDMIOTÓW
UMUNDUROWANIA W MARYNARCE WOJENNEJ
62. Nakrycia głowy nosi się w sposób określony dla wojsk lądowych i lotniczych
(pkt. 18 - 21).
63. 1) Półpłaszcz marynarza przy występowaniu w pasie nosi się zapięty na
wszystkie guziki i haftkę pod szyją, w innych zaś okolicznościach
- zapięty na cztery guziki z wyłożonymi klapami. Półpłaszcz marynarza
powinien sięgać okolo 15 - 20 cm powyżej kolan.
2) Płaszcze mają długość jak w wojskach lądowych i lotniczych 12 - 16 cm
poniżej kolan, w zależności od wzrostu (pkt. 23).
64. Bluzy wyjściowe i robocze marynarza nosi się bez pasa na wierzchu spodni.
Przy bluzach wyjściowych nosi się kołnierz i krawat marvnarza. Kołnierz
i krawat marynarza nosi się również przy bluzach roboczych marynarza
w czasie pełnienia służby wewnętrznej i wartowniczej, pracy w sztabach,
szkolach (kursach) i prowadzenia pojazdów mechanicznych.
65. Kurtki nosi się zapięte na trzy guziki. Długość kurtek powinna być taka,
aby w pozycji siedzącej dolne ich krawędzie sięgały poza płaszczyznę
siedzenia około 3 - 4 cm. Krawędzie rękawów kurtek powinny sięgać
do nasady palca kciuka (jak na rysunkach).
66. Spodnie powinny sięgać swą długością do odległości 2 - 2,5 cm od górnej
krawędzi obcasa. Szerokość spodni powinna wynosić zależnie od wzrostu
i tuszy:
dla żołnierzy niezawodowych - 28 - 33 cm
dla żołnierzy zawodowych - 21 - 26 cm.
67. Koszule, krawaty, skarpetki, rękawiczki i szaliki nosi się ściśle wg
ustalonych wzorów i kolorów w sposób określony dla innych wojsk
(pkt. 27).
68. Obuwie powinno odpowiadać warunkom określonym dla innych wojsk
(pkt. 28). Obuwie białe naszą oficerowie i podoficerowie zawodowi
tylko przy występowaniu w bialych spodniach. Do białego obuwia nosi
się obowiązkowo białe skarpetki.
69. Pas noszą żołnierze niezawodowi (z wyjątkiem oficerów rezerwy powołanych
na ćwiczenia) tylko podczas pełnienia służby wewnętrznej, garnizonowej
lub wartowniczej, przy wystąpieniach z bronią oraz na specjalny rozkaz -
na bluzach i półpłaszczu.
Żołnierze zawodowi i oficerowie rezerwy powołani na ćwiczenia noszą pas
główny (z rapciami i pistoletem) tylko w czasie zajęć szkoleniowych, pełnienia
służby wewnętrznej, garnizonowej lub wartowniczej oraz na specjalny rozkaz.
Przy występowaniu w kurtkach pas nosi się na spodniach pod kurtką ze
zwisającym futerałem pistoletu na rapciach po prawej stronie.
Przy występowaniu w płaszczach sukiennych i nieprzemakalnych pas
z rapciami wraz z futerałem pistoletu nosi się na zewnątrz plaszcza.
28
70. Kordzik nosi się na rapciach kol. czarnego zawieszonych na pasie lub
pasku
pod kurtką, z lewej strony.
71. Torbę polową nosi się tak jak w innych wojskach (pkt. 31) z tym, że można ją
nosić także i wówczas, kiedy nie nosi się pasa.
72. 1) Sznury galowe zawiesza się na prawym ramieniu przypinając je do kurtki
specjalną agrafką w ten sposób, by zewnętrzna linia sznurów przebiegała
tuż przy linii wszycia rękawa. Pętelkę sznura zapina się na specjalnym
guziczku przyszytym pod lewą klapą kurtki na wysokości górnych guzików.
2) Sznury slużbowe WSW nosi się na lewym ramieniu, a przypina tak samo
jak sznury galowe.
Sznury służbowe WSW marynarki wojennej są koloru czerwonego
i nosi się je tylko w czasie pełnienia służby.
Rozdział III
ZASADY NOSZENIA OZNAK STOPNI WOJSKOWYCH
W MARYNARCE WOJENNEJ
73. Żołnierze marynarki wojennej noszą oznaki stopni wojskowych koloru złotego
(na mundurach roboczych marynarza koloru ciemno karminowego), przy czym:
a) starsi marynarze oraz podoficerowie zasadniczej służby wojskowej
i rezerwy (powołani na ćwiczenia) noszą oznaki stopni wojskowych
wykonane z taśmy jedwabnej lub metalowej na rękawach bluz
i półpłaszczy,
b) podoficerowie nadterminowi noszą oznaki stopni wojskowych wykonane
z taśmy jedwabnej lub metalowej na rękawach bluz, kurtek i półpłaszczy
oraz na naramiennikach płaszczy,
c) podoficerowie zawodowi noszą oznaki stopni wojskowych z taśmy
jedwabnej lub metalowej na naramiennikach kurtek ćwiczebnych
(drelichowych), letnich białych, wiatrówek i płaszczy oraz na rękawach
kurtek,
d) oficerowie noszą gwiazdki na pasku skórzanym czapki garnizonowej
haftowane bajorkiem, na daszku galon, a na rękawach kurtek i na
naramiennikach kurtek ćwiczebnych (drelichowych), letnich białych,
wiatrówek i płaszczy oznaki stopni z taśmy jedwabnej lub metalowej,
e) admirałowie noszą oznaki stopni na daszku i pasku skórzanym czapki
garnizonowej, na naramiennikach kurtek letnich białych, wiatrówek
i płaszczy oraz na rękawach kurtek gabardinowych - haftowane bajorkiem.
74. 1) Starsi marynarze oraz podoficerowie służby zasadniczej, nadterminowi
i rezerwy powołani na ćwiczenia wojskowe noszą oznaki stopni wojskowych
na lewym rękawie bluz i półplaszczy, na wysokości przedramienia, z taśmy
szerokości 12 mm:
a) starsi marynarze, maci i bosmanmaci w postaci pasków długości 11 cm,
naszyte skośnie na podkładce z sukna granatowego w odstępach 4 mm
w ilości zależnej od posiadanego stopnia;
29
- starszy marynarz - jeden pasek,
- mat - dwa paski,
- bosmanmat - trzy paski (rys. 211 - 213)
b) bosmani i starsi bosmani służby zasadniczej i nadterminowej oraz
rezerwy powołani na ćwiczenia wojskowe noszą oznaki stopni
na lewym rękawie bluz i półpłaszczy według zasad określonych
dla bosmanów i starszych bosmanów zawodowych z tą różnicą,
że są one umieszczone na wysokości przedramienia jak u matów
i bosmanmatów zasadniczej służby wojskowej (rys. 214 - 215).
2) Na bluzach roboczych starsi marynarze i podoficerowie naszą oznaki
stopni wojskowych według zasad określonych w ust. 1); są one wykonane
z sukna wyłogowego koloru ciemno karminowego.
3) Na kurtkach sukiennych i płaszczach podoficerowie nadterminowi noszą
oznaki stopni wojskowych według zasad określonych dla podoficerów
zawodowych (pkt. 75).
75. Podoficerowie zawodowi noszą oznaki stopni wojskowych:
1) Na naramiennikach kurtek ćwiczebnych (drelichowych), letnich
białych,
wiatrówek i płaszczy - z taśmy szerokości 12 mm, umieszczane w sposób
określony na rys. 197 - 200.
2) Na rękawach kurtek (sukiennych i gabardinowych) :
a) maci i bosmanmaci noszą oznaki stopni wojskowych na wysokości
przedramienia z taśmy szerokości 12 mm według zasad określanych
w pkt. 74 ust. 1 lit. a),
b) bosmani noszą oznaki stopni wojskowych z tej samej taśmy naszyte
w odległości 8 cm (bosmani będący słuchaczami Wyższej Szkoły
Marynarki Wojennej w odległości 13 cm) od dolnej krawędzi rękawa
w kształcie litery „V”. Długość ramion wynosi 12 cm, ramiona litery
ustawione są pod kątem 45° i mają końce ścięte na jednej wysokości
równolegle do bocznych krawędzi rękawa (rys. 216),
e) starsi bosmani noszą oznakę bosmana oraz drugi znak kształtu litery „V”,
umieszczony w odstępie 4 mm wewnątrz oznaki stopnia basmana (rys.
217).
76. Oficerowie młodsi naszą oznaki stopni wojskowych:
1) Na daszku czapki garnizonowej - jeden galon szerokości 6 mm, naszyty
w odległości 6 mm od krawędzi daszka na całej długości jego łuku.
2) Na pasku skórzanym czapki garnizonowej - gwiazdki w ilości zależnej od
posiadanego stopnia:
a) chorąży - jedną gwiazdkę,
b) podporucznik - dwie gwiazdki,
c) porucznik - trzy gwiazdki,
d) kapitan - cztery gwiazdki.
Sposób rozmieszczenia oznak określa rys. 187 - 189.
3) Na naramiennikach kurtek ćwiczebnych (drelichowych), letnich białych,
wiatrówek i płaszczy - paski umieszczone w sposób określony na rys. 201 -
204.
30
4) Na zewnętrznej części rękawów kurtek (sukiennych i gabardinowych) -
oznaki stopni wojskowych naszyte z taśmy szerokości 12 mm w ilości
zależnej od posiadanego stopnia, a mianowicie:
a) chorąży - jedną taśmę,
b) podporucznik - dwie taśmy,
c) porucznik - trzy taśmy,
d) kapitan - cztery taśmy.
Pierwszą taśmę naszywa się na wysokości 8 cm od dolnej krawędzi
rękawa, a każdą następną w odstępach 4 mm powyżej taśmy poprzedniej.
Najwyżej położona taśma naszyta jest z pętlą okrągłą o średnicy wewnętrznej
18 mm (rys. 218 - 221).
77. Oficerowie starsi noszą oznaki stopni wojskowych:
1) Na daszku czapki garnizonowej - dwa galony szerokości 6 mm każdy,
naszyte obok siebie w odstępie 2 mm. Pierwszy galon naszywa się w sposób
przewidziany dla oficerów młodszych.
2) Na pasku skórzanym czapki garnizonowej - gwiazdki w ilości zależnej od
posiadanego stopnia:
a) komandor podporucznik - jedną gwiazdkę,
b) komandor porucznik - dwie gwiazdki,
c) komandor - trzy gwiazdki.
Sposób rozmieszczenia oznak określa rys. 190 - 191.
3) Na naramiennikach kurtek ćwiczebnych (drelichowych), letnich białych,
wiatrówek i płaszczy, - paski umieszczane w sposób określony na rys.
205-207.
4) Na zewnętrznej części rękawów kurtki (gabardinowej) - oznaki stopnia
naszyte z taśmy szerokości 30 mm i 12 mm w ilości zależnej od posiadanego
stopnia:
a) komandor podporucznik - jedną taśmę szerokości 30 mm i jedną 12 mm,
b) komandor porucznik - jedną taśmę szerokości 30 mm i dwie taśmy 12 mm,
c) komandor - jedną taśmę szerokości 30 mm i trzy taśmy 12 mm.
Pierwszą taśmę szerokości 30 mm naszywa się w odległości 8 cm od
dolnej krawędzi rękawa, a każdą następną taśmę szerokości 12 mm -
w odstępach 4 mm powyżej taśmy poprzedniej. Najwyżej położona taśma
naszyta jest z pętlą okrągłą o średnicy wewnętrznej 18 mm (rys. 222-224).
78. Admirałowie noszą oznaki stopni wojskawych:
1) Na daszku czapki garnizonowej - wężyk admiralski szerokości 15 mm,
umieszczany na podkładce koloru czarnego w odległości 5 mm od krawędzi
na całej długości łuku daszka.
2) Na pasku skórzanym czapki garnizanowej - gwiazdki w ilości zależnej od
posiadanego stopnia:
a) kontradmirał - jedną gwiazdkę,
b) wiceadmirał - dwie gwiazdki,
c) admirał - trzy gwiazdki.
Sposób rozmieszczenia gwiazdek określa rys. 192.
3) Na naramiennikach kurtek letnich białych, wiatrówek i płaszczy - wężyk
admiralski szerokości 35 mm; umieszczany w poprzek
31
naramiennika w odległości 5 mm od wszycia rękawa, oraz taśmy:
a) kontradmirał - jedną taśmę,
b) wiceadmirał - dwie taśmy,
c) admirał - trzy taśmy.
Sposób rozmieszczenia taśm określa rys. 208 - 210.
4) Na zewnętrznej części rękawów kurtek (gabardinowych) - wężyk admiralski
szerokości 35 mm na podkładce koloru czarnego. Wężyk ten umieszcza się
na wysokości 8 cm od dolnej krawędzi rękawa, a ponad wężykiem taśmy
szerokości 12 mm, umieszczane w sposób przewidziany dla oficerów
starszych w ilości zależnej od posiadanego stopnia, a mianowicie:
a) kontradmirał - jedną taśmę,
b) wiceadmirał - dwie taśmy,
c) admirał - trzy taśmy.
Sposób rozmieszczenia taśm określa rys. 225 - 228.
79. 1) Słuchacze Wyższej Szkoly Marynarki Wojennej nie będący oficerami
noszą oznaki stopni wojskowych według zasad przewidzianych dla
podoficerów zawodowych (pkt. 75).
2) Podchorążowie rezerwy powołani na ćwiczenia wojskowe noszą oznaki
stopni wojskowych według zasad przewidzianych dla podoficerów służby
zasadniczej (pkt 74) z tym, że podkładkę czarną pod oznaki stopni obszywa
się dookoła sznurkiem plecionym koloru biało-czerwonego o średnicy 3 mm.
Rozdział IV
ZASADY NOSZENIA OZNAK KORPUSÓW OSOBOWYCH
I SPECJALNOŚCI WOJSKOWYCH ORAZ EMBLEMATÓW
W MARYNARCE WOJENNEJ
Kolor umundurowania, otoków czapek garnizonowych i lampasów
80. W marynarce wojennej (pkt. 8 ust. 4) nosi się umundurowanie koloru
granatowego lub białego, a otoki na czapkach garnizonowych - koloru czarnego.
Admirałowie noszą ponadto, przy szwach bocznych spodni galowych dwa
lampasy szerokości po 2,5 cm i wypustki w kolorze czarnym.
Oznaki korpusów osobowych w marynarce wojenńej
81. Oficerowie i podoficerowie zawodowi, oficerowie rezerwy powołani na
ćwiczenia wojskowe i podoficerowie nadterminowi naszą oznaki korpusów
osobowych na rękawach kurtek w formie podkładki sukiennej między
oznakami stopni w następujących kolorach
- czarny - oficerowie i podoficerowie korpusu osobowego marynarki wojennej,
- chabrowy - oficerowie i podoficerowie korpusu osobowego lotnictwa,
- zielony - oficerowie i podoficerowie korpusu osobowego wojsk
32
inżynieryjnych, łączności, wojsk radiotechnicznych, wojsk chemicznych,
artylerii, uzbrojenia i piechoty morskiej,
- wiśniowy - oficerowie korpusu osobowego oficerów służby zdrowia
oraz weterynarii i podoficerowie korpusu osobowego podoficerów sanitarnych
oraz weterynarii,
- ciemnokarminowy - oficerowie korpusu osobowego oficerów sprawiedliwości,
- jasnokarminowy - oficerowie i podoficerowie korpusu osobowego wojskowej
służby wewnętrznej,
- błękitny - oficerowie i podoficerowie korpusu osobowego komunikacji,
kwatermistrzostwa oraz innych korpusów wyżej nie wymienionych,
z wyjątkiem korpusu osobowego oficerów politycznych.
Oficerowie korpusu osobowego oficerów politycznych noszą podkładki
w zależności od typu jednostki, w której pełnią służbę lub według posiadanej
dodatkowej specjalności wojskowej.
82. Admirałowie noszą na kołnierzach kurtek gabardinowych (z wyjątkiem kurtki
letniej białej) oraz na kołnierzu płaszcza sukiennego orzełki haftowane bajorkiem
koloru matowo-srebrnego (rys. 235).
Oznaki szkolne w marynarce wojennej
83. 1) Słuchacze Wyższej Szkoły Marynarki Wojennej nie będący oficerami
noszą na zewnętrznej części rękawów kurtek sukiennych i półpłaszczy -
oznaki lat nauki, naszyte z taśmy jedwabnej lub metalowej koloru złotego
szerokości 6 mm w ilości zależnej od roku nauczania, a mianowicie:
- pierwszy rocznik - jedną taśmę,
- drugi rocznik - dwie taśmy,
- trzeci rocznik - trzy taśmy,
- czwarty rocznik - cztery taśmy,
- piąty rocznik - pięć taśm.
Pierwszą taśmę naszywa się w odległości 8 cm od dolnej krawędzi rękawa,
a każdą następną powyżej w odległości 4 mm na podkładce z sukna koloru
czarnego (rys. 229 - 233).
2) Poza tym słuchacze WSMW nie będący oficerami naszą oznakę „WSMW”
tłoczoną z metalu koloru złotego (rys. 234).
- przy kurtkach sukiennych i półpłaszczach - na końcu kołnierza przy styku
z klapami (bezpośrednio przypięte),
- przy kurtkach drelichowych - na naramiennikach w odległośći powyżej
5 mm od oznak stopni, a słuchacze nie posiadający stopni wojskowych -
na środku długości naramiennika.
3) Studenci odbywający wojskowe szkolenie studentów w ramach studium
wojskowego w specjalnościach marynarki wojennej noszą oznakę metalową
koloru złotego w formie liter „SW” według wzoru ustalonego dla studentów
szkolonych w specjalnościach wojsk lądowych i lotniczych. Oznakę „SW”
nosi się na lewym rękawie bluzy i półpłaszcza powyżej oznak stopni
wojskowych.
33
Oznaki specjalności wojskowych w marynarce wojennej
84. Marynarze i podoficerowie zasadniczej służby wojskowej oraz rezerwy -
powołani na ćwiczenia naszą oznaki specjalności haftowane nićmi koloru
ciemnokarminowego na podkładce sukiennej koloru granatowego.
Podoficerowie zawodowi i nadterminowi noszą podobne oznaki specjalności,
lecz haftowane nićmi koloru zlotego.
Oznaki specjalności naszą marynarze i podoficerowie zasadniczej służby
wojskowej (rezerwy - powołani na ćwiczenia) oraz podoficerowie zawodowi
i nadterminowi na lewym rękawie bluz (kurtek) i półpłaszczy na lewym
przedramieniu powyżej oznak stopni wojskowych; na kurtkach letnich białych
oraz bluzach roboczych oznak specjalności nie nosi się. Słuchacze Wyższej
Szkoły Marynarki Wojennej nie będący oficerami oznak specjalności nie noszą.
Rodzaje specjalności i wzory ich oznak określa rys. 238 - 264.
85. 1) Żołnierze marynarki wojennej noszą na taśmach otokowych czapek
garnizonowych marynarza napis nazwy okrętu (zespolu okrętów), na którym
pełnią służbę lub napis „Marynarka Wojenna” w kolorze złotym.
Treść napisu na taśmie otokowej czapki garnizonowej marynarza dla
poszczególnych grup użytkowników ustala dowódca Marynarki Wojennej.
2) Żołnierze wojskowej służby wewnętrznej w marynarce wojennej noszą na
taśmach otokowych czapek garnizonowych marynarza napis „Wojskowa
Służba Wewnętrzna” w kolorze matowo-srebrnym.
86. Marynarze i podoficerowie służby zasadniczej oraz rezerwy - powołani na
ćwiczenia wiążą krawaty przy bluzach sukiennych jedwabnymi kręconymi
sznurkami o średnicy 3 mm w kolorze czarnym.
87. Członkowie orkiestr wojskowych w marynarce wojennej przy wystąpieniach
oficjalnych nakładają na kule rękawów łapki z tkaniny koloru błękitnego. Łapki
obszyte są taśmą koloru matowozłotego szerokości 12 mm (rys. 268 - 269).
Emblematy w marynarce wojennej
88. 1) Marynarze i podoficerowie zasadniczej służby wojskowej oraz rezerwy -
powołani na ćwiczenia i podoficerowie nadterminowi noszą na czapkach
wizerunek orła tłoczony z blachy matowosrebrnej z nałożonym na nim (na
niebieskim tle) metalowym znakiem kotwicy i linki kotwicznej koloru złocistego
(rys. 193).
Na beretach noszą wizerunek orła haftowany nićmi białymi na podkładce
sukiennej koloru czarnego (rys. 194).
2) Podoficerowie nadterminowi noszą przy czapkach garnizonowych podoficera
emblemat jak podoficerowie zawodowi (pkt. 89).
89. Podoficerowie zawodowi i słuchacze Wyższej Szkoły Marynarki Wo
jennej
nie będący oficerami noszą na przedniej części otoku czapki garnizonowej oraz
na czapce futrzanej emblemat z czterech liści wawrzynowych, haftowany
bajorkiem koloru matowozłatego na podkładce gabardinowej koloru czarnego,
z wyhaftowanym między liśćmi wizerunkiem orla z bajorku matawosrebrnego
34
umieszczonym nad znakiem kotwicy i linki kotwicznej, haftowanej bajorkiem
koloru matowozłotego na niebieskim tle (rys. 196). Na beretach - jak marynarze
zasadniczej służby wojskowej (pkt. 88 ust. 1).
90. Oficerowie zawodowi oraz oficerowie rezerwy powołani na ćwiczenia
wojskowe noszą na przedniej części otoku czapki garnizonowej oraz na
czapkach futrzanych emblemat z ośmiu liści wawrzynowych, haftowanych
bajorkiem koloru matowozłotego na podkładce gabardinowej koloru czarnego,
z wyhaftowanym między liśćmi wizerunkiem orla z bajorku matowosrebrnego
umieszczonym nad znakiem kotwicy i linki kotwicznej haftowanej bajorkiem
koloru matowozłotego na niebieskim tle (rys. 195). Na beretach - jak marynarze
zasadniczej służby wojskowej (pkt. 88 ust. 1).
Rodzaje guzików używanych przy ubiorach marynarki wojennej
91. Wszyscy żołnierze marynarki wojennej na wszystkich kurtkach, bluzach,
półpłaszczach sukiennych i płaszczach sukiennych - noszą guziki metalowe
w kolorze złotym z tłoczonym na nich znakiem kotwicy i linki kotwicznej na
tle znaku orderu „Krzyż Grunwaldu”, natomiast na pozostałych przedmiotach
guziki z masy plastycznej w kolorze białym lub czarnym.
Oznaki oficerów i podoficerów marynarki wojennej nie będących
w czynnej służbie wojskowej
92. 1) Oficerowie i padoficerawie nie będący w czynnej służbie wojskowej, którzy
posiadają zezwolenie na noszenie umundurowania i oznak wojskowych typu
marynarki wojennej, naszą je na zasadach i w sposób, określany dla oficerów
i podoficerów marynarki wojennej będących w czynnej służbie wojskowej,
a ponadto noszą na kołnierzach kurtek i płaszczy sukiennych oznaki
w kształcie krokiewek haftowanych bezpośrednio na kołnierzu bajorkiem
koloru złotego o długości ramion 27 mm i szerokości 6 mm umieszczanych
na skraju kołnierza (rys. 236 - 237).
2) Oficerowie i podoficerowie, wymienieni w ust. 1) noszą oznaki korpusów
osobowych:
a) oficerowie i podoficerowie rezerwy - korpusu osobowego, do którego
zostali zaliczeni w rezerwie,
b) oficerowie i podoficerawie zwolnieni od powszechnego obowiązku
wojskowego - korpusu osobowego, do jakiego byli zaliczeni przed
zwolnieniem ich od powszechnego obowiązku wojskowego.
CZĘŚĆ IV
ZASADY NOSZENIA ORDERÓW, ODZNACZEŃ I ODZNAK
PRZEZ ŻOŁNIERZY WOJSKA POLSKIEGO
Rozdział I
OKOLICZNOSCI NOSZENIA ORDERÓW I ODZNACZEŃ
93. Żołnierze Wojska Polskiego mają prawo, a w okolicznościach, wymienionych
w pkt. 94 - obowiązek nosić nadane im ordery i odznaczenia przewidziane
w ustawie z dnia 17 lutego 1960 r. o orderach i odznaczeniach (Dz. U. Nr 10,
poz. 66), a spośród orderów, odznaczeń, krzyży, medali lub innych
zaszczytnych odznak obcego państwa mogą nosić wyłącznie te, na których
przyjęcie otrzymali zezwolenie uprawnionego organu państwowego.
94. 1) Żołnierze obowiązani są nosić ordery i odznaczenia w następujących
okolicznościach:
a) w dniach świąt państwowych,
b) w Dniu Wojska Polskiego oraz w dniach świąt jednostek wojskowych
i rodzajów Sił Zbrojnych (wojsk), w których pełnią służbę wojskową,
c) podczas uroczystości z udziałem Przewodniczącego Rady Państwa,
Prezesa Rady Ministrów lub Ministra Obrony Narodowej,
d) podczas występowania w składzie delegacji (misji) u Przewodniczącego
Rady Państwa, Prezesa Rady Ministrów lub Ministra Obrony Narodowej,
e) podczas uroczystości składania wieńca na Grobie Nieznanego Żołnierza
lub na grobach poległych żołnierzy;
f) na uroczystych akademiach i przyjęciach organizowanych z okazji świąt
państwowych i wojskowych,
g) w czasie uroczystej dekoracji żołnierzy orderami i odznaczeniami,
h) podczas uroczystości wojskowych:
- wręczania sztandarów, orderów i odznaczeń jednostkom wojskowym,
- składania przysięgi przez żołnierzy,
- promocji w oficerskich szkołach zawodowych,
- podniesienia gali banderowej na okrętach wojennych,
- rozpoczęcia roku szkolnego w jednostkach wojskowych,
37
- rozpoczęcia i zakończenia roku szkolnego w akademiach wojskowych
oraz oficerskich szkołach zawodowych,
- witania nawowcielonych żołnierzy przed frontem oddziałów z okazji
przybycia do jednostki wojskowej oraz żegnania żołnierzy po odbyciu
służby wojskowej,
i) podczas parad (defilad) wojskowych,
j) podczas wystąpień w szykach oddziałów honorowych oraz asyst i wart
honorowych,
k) w czasie uroczystych odpraw wart.
2) Minister Obrony Narodowej, Szef Sztabu Generalnego, Główny Inspektor
Szkolenia, dowódcy okręgów wojskowych (rodzajów Sił Zbrojnych) oraz
dowódcy garnizonów, za zgodą dowódców okręgów wojskowych (dowódcy
Marynarki Wojennej), mogą w poszczególnych przypadkach zarządzić
noszenie przez żołnierzy orderów i odznaczeń w innych okolicznościach niż
wymienione w ust. 1),
95. 1) Niedozwolone jest noszenie przez żołnierzy w czasie pokoju orderów
i odznaczeń oraz baretek na ubiorze:
a) polowym,
b) służbowym żołnierzy niezawodowych, z wyjątkiem podoficerów
nadterminowych,
c) służbowym letnim i wyjściowym letnim żołnierzy zawodowych,
d) służbowo-ćwiczebnym żołnierzy zawodowych i nadterminowych
marynarki wojennej,
e) specjalnym, z wyjątkiem przypadków występowania w tych ubiorach
w szyku zwartym, gdy istnieje obowiązek noszenia orderów i odznaczeń,
np. podczas porad wojskowych.
2) Niedozwolone jest noszenie orderów i odznaczeń oraz baretek w czasie
odbywania kary dyscyplinarnej, aresztu zwykłego lub ścisłego, kary
pozbawienia wolności oraz w czasie przebywania w areszcie w przypadku
tymczasowego aresztowania.
96. Oficerowie i podoficerowie nie będący w czynnej służbie wojskowej, którzy
otrzymali zezwolenie na noszenie umundurowania i oznak wojskowych, mogą
nosić w czasie występowania w tym umundurowaniu ordery i odznaczenia -
w sposób i na zasadach określonych w niniejszych przepisach.
97. Żołnierze występujący w ubraniach cywilnych mogą nosić ordery i odznaczenia
oraz miniatury, baretki, rozetki i wstążeczki w sposób określany w instrukcji
Kancelarii Rady Państwa z dnia 29 lutego 1960 r, w sprawie sposobu noszenia
orderów i odznaczeń (Monitor Polski Nr 25, poz. 122).
Rozdział II
SPOSÓB NOSZENIA ORDERÓW 1 ODZNACZEŃ
98. 1) Ordery i odznaczenia, z wyjątkiem wymienionych w ust, 2) oraz w pkt. 99,
nosi się na wstążkach na lewej stronie piersi, z prawa na lewo, w następującej
kolejności:
38
- order Budowniczych Polski Ludowej,
- order Krzyża Grunwaldu I klasy,
- order Sztandaru Pracy I klasy,
- order Krzyża Grunwaldu II klasy,
- order Sztandaru Pracy II klasy,
- order Krzyża Grunwaldu III klasy,
- Order Virtuti Militari III klasy,
- order Odrodzenia Polski IV klasy,
- order Virtuti Militari IV klasy,
- order Odrodzenia Polski V klasy,
- order Virtuti Militari V klasy,
- Złoty Krzyż Zasługi,
- Krzyż Walecznych,
- Złoty Medal „Zasłużonym na Polu Chwały”,
- Krzyż Partyzancki,
- Medal „Za waszą wolność i naszą”,
- Śląski Krzyż Powstańczy,
- Wielkopolski Krzyż Powstańczy,
- Srebrny Krzyż Zasługi,
- Srebrny Medal „Zasłużonym na Polu Chwały”,
- Brązowy Krzyż Zasługi,
- Brązowy Medal „Zasłużonym na Polu Chwały”,
- „Medal za Warszawę 1939-1945”,
- „Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk”,
- „Medal Zwycięstwa i Wolności 1945”,
- Medal „Za ofiarność i odwagę”,
- Złoty Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny”,
- Srebrny Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny”,
- Brązowy Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny”,
- Medal „Za długoletnie pożycie małżeńskie”.
2) „Medal 10-lecia Polski Ludowej” nosi się na prawej stronie piersi, przypięty
5,5 cm powyżej wszycia klapy górnej kieszeni symetrycznie nad guzikiem.
Na kurtkach żołnierzy marynarki wojennej „Medal 10-lecia Polski Ludowej”
nosi się 14-16 cm ponad i 6-8 cm w prawo licząc od drugiego guzika od góry
prawego rzędu guzików.
99. 1) Ordery Odrodzenia Polski I klasy i Virtuti Militari I klasy nosi się
w następujący sposób:
a) wielką wstęgę nakłada; się przez prawe ramię pod naramiennikiem do
lewego boku w ten sposób, by kokarda znajdowała się na wysokości
lewego biodra,
b) krzyż zawiesza się u dołu węzła utworzonego ze związanych w kokardę
końców wstęgi.
2) Ordery Odrodzenia Polski II i III klasy oraz Virtuti Militari II klasy nosi się na
wstędze orderowej, którą zakłada się pod kołnierz koszuli tak, by krzyż
zawieszony był poniżej węzła
krawatu.
3) Gwiazdy orderowe orderów Odrodzenia Polski I i II klasy oraz Virtuti
39
Militari I klasy nosi się w następujący sposób:
a) jedną gwiazdę - na środku lewej górnej kieszeni kurtki. Na kurtkach
oficerów marynarki wojennej nosi się gwiazdę orderową 15-17 cm ponad
linią stanu,
b) dwie gwiazdy - jedną pod drugą, przy czym pierwszą gwiazdę (orderu
starszego) zaklada się w sposób określany pod lit, a), a drugą - tuż pod
pierwszą,
c) trzy gwiazdy - w kształcie trójkąta, przy czym pierwszą gwiazdę (orderu
starszego) zakłada się w sposób określony pod lit. a), pozastałe zaś zakłada
się poniżej na jednej linii poziomej tak, by górna krawędź gwiazd
założonych niżej znajdowała się na linii dolnej krawędzi gwiazdy założonej
u góry.
100. Ordery Virtuti Militari III, IV i V klasy i Krzyża Grunwaldu oraz odznaczenie
Krzyż Walecznych mogą być noszone stale przy baretkach pozostałych
orderów i odznaczeń.
W przypadku jednoczesnego posiadania tych orderów i odznaczenia, nosi się
wyłącznie odznakę orderu wyższego (pkt. 98 ust. 1).
101. Zamiast pełnych odznak orderów Odrodzenia Polski I i II klasy i Virtuti Militari
I klasy można nosić jedynie gwiazdy orderowe (pkt. 99 ust. 3).
102. 1) Ordery i odznaczenia, wymieniane w pkt. 98 ust. 1), zawiesza się na
wstążkach długości 6-6,5 cm każda, przy czym wstążki zakłada się na
sznurkach koloru ubioru lub przyszywa bezpośrednio do ubioru. Górny skraj
wstążek wszystkich orderów i odznaczeń powinien tworzyć równą linię
poziomą.
2) Na kurtkach żołnierzy wojsk lądowych i lotniczych ordery i odznaczenia nosi
się 5,5 cm ponad klapą górnej kieszeni w następujący sposób:
a) pojedynczy bądź pierwszy order lub odznaczenie nosi sie w ten sposób,
że wstążkę podkłada się do połowy pod klapę kurtki,
b) od 2 do 4 orderów lub odznaczeń nosi się w jednym rzędzie bez przerw
między wstążkami,
c) od 5 do 8 orderów lub odznaczeń nosi się w jednym rzędzie, tak aby zajęły
szerokość 4 wstążek umieszczanych obok siebie, przy czym wstążkę
drugiego i kolejnych orderów lub odznaczeń podkłada się częściowa pod
wstążkę poprzedniego orderu lub odznaczenia,
d) większą liczbę orderów lub odznaczeń nosi się w dwóch lub trzech
rzędach,
e) rzędy orderów lub odznaczeń umieszcza się w ten sposób, aby górny rząd
krył wstążki dolnego rzędu w całości, a odznaki dolnego rzędu do połowy.
3) Na kurtkach żołnierzy marynarki wojennej nosi się ordery i odznaczenia 14-16
cm ponad drugim guzikiem od góry lewego rzędu guzików w sposób
określony w ust. 2).
Na bluzach marynarzy i podoficerów marynarki wojennej nosi się ordery
i odznaczenia 2 cm ponad początkiem rozcięcia dekoltu. Pierwszy order lub
odznaczenie w odległości 2 cm w lewo od krawędzi wyłożonego kołnierza,
dwa i więcej - w sposób określony w ust. 2) lit. b) do e).
40
4) W przypadku nadania tego samego orderu lub odznaczenia po raz drugi,
trzeci itd. - nosi się wszystkie otrzymane ordery i odznaczenia.
103. 1) Na płaszczach sukiennych można nosić tylko wstążki orderów Virtuti Militari
i Krzyża Grunwaldu oraz odznaczenia Krzyż Walecznych.
2) Wstążkę nosi się na plaszczu jednorzędowym z kołnierzem zapinanym pod
szyję - w drugiej dziurce guzika, a na płaszczach dwurzędowych z kołnierzem
wykładanym - w pierwszej dziurce guzika (licząc od kołnierza) - skośnie pod
kątem 45°, przyszytą do krawędzi lewego przodu płaszcza.
3) W przypadku jednoczesnego posiadania orderów Virtuti Militari i Krzyża
Grunwaldu oraz odznaczenia Krzyż Walecznych, nosi się wyłącznie wstążkę
orderu wyższego (pkt. 98 ust. 1).
Rozdział III
NOSZENIE BARETEK
104. W przypadkach, gdy nie ma obowiązku noszenia orderów i odznaczeń (pkt. 94),
nosi się ich baretki, wykonane ze wstążki barwy przepisanej dla danego orderu
lub odznaczenia. Długość baretki równa się szerokości wstążki stosowanej w
najniższej klasie danego orderu lub odznaczenia. Szerokość baretki wynosi 8
mm. Baretki nakłada się na podkładkę sukienną lub aksamitną koloru czarnego.
Podkładka baretek powinna być a 2 mm dłuższa i szersza od samej baretki.
105. Baretki nosi się w następującej kolejności:
- orderu Budowniczych Polski Ludowej,
- orderu Odrodzenia Polski I klasy,
- orderu Virtuti Militari I klasy,
- orderu Krzyża Grunwaldu I klasy,
- orderu Sztandaru Pracy I klasy,
- orderu Odrodzenia Polski II klasy,
- orderu Virtuti Militari II klasy,
- orderu Krzyża Grunwaldu II klasy,
- orderu Sztandaru Pracy II klasy,
- orderu Odrodzenia Polski III klasy,
- orderu Krzyża Grunwaldu III klasy,
- orderu Virtuti Militari III klasy,
- orderu Odrodzenia Polski IV klasy,
- orderu Virtuti Militari IV klasy,
- orderu Odrodzenia Polski V klasy,
- orderu Virtuti Militari V klasy,
- Złotego Krzyża Zasługi,
- Krzyża Walecznych,
- Złotego Medalu „Zasłużonym na Polu Chwały”,
- Krzyża Partyzanckiego,
- Medalu „Za waszą wolność i naszą”,
41
- Śląskiego Krzyża Powstańczego,
- Wielkopolskiego Krzyża Powstańczego,
- Srebrnego Krzyża Zasługi,
- Srebrnego Medalu ,,Zasłużonym na Polu Chwały”,
- Brązowego Krzyża Zaslugi,
- Brązowego Medalu „Zasłużonym na Polu Chwały”,
- „Medalu za Warszawę 1939-1945”,
- „Medalu za Odrę, Nysę, Bałtyk",
- „Medalu Zwycięstwa i Wolności 1945",
- Medalu „Za ofiarność i odwagę”,
- Złotego Medalu „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny”,
- Srebrnego Medalu „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny”,
- Brązowego Medalu „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny”,
- „Medalu 10-lecia Polski Ludowej”,
- Medalu „Za długoletnie pożycie małżeńskie”.
106. 1) Wyższe klasy orderów oznacza się na baretce przez założenie pośrodku niej
rozetki w kolorach wstążki orderowej; średnica rozetki wynosi 5-8 mm.
W klasie IV zakłada się rozetkę bezpośrednio na baretce, w klasie III orderów
Odrodzenia Polski i Virtuti Militari - na podkładce z galonika srebrnego,
w klasie II orderów Odrodzenia Polski, Virtuti Militari i Krzyża Grunwaldu -
na podkładce z galonika w połowie srebrnego, w połowie złotego, w klasie
I- na podkładce z galonika złotego. Wymiary galonika: 2 cm długości i 0,5 cm
szerokości.
2) Wyższe stopnie odznaczeń oznacza się przez założenie pośrodku baretki,
pionowo, wąskiego galonika złotego lub srebrnego, zależnie od stopnia
odznaczenia. Szerokość galonika 0,5 cm.
3) Baretkę „Medalu 10-lecia Polski Ludowej” sporządza się z czerwonej wstążki
szerokości 37 mm.
107. W przypadku nadania tych samych orderów i odznaczeń po raz drugi, trzeci
itd. - nosi się odpowiednią ilość baretek tych orderów i odznaczeń.
108. 1) Baretki nosi się na kurtkach żołnierzy wojsk lądowych i lotniczych na lewej
stronie piersi, z prawa na lewa, w linii poziomej; dolny rząd baretek powinien
być umieszczony o 0,5 cm ponad klapą górnej kieszeni; przy czym:
a) pojedynczą lub pierwszą baretkę podkłada się do polowy pod klapę kurtki,
b) od 2 do 3 baretek - w jednym rzędzie obak siebie, bez przerw między
baretkami,
c) powyżej 3 baretek - w dwóch lub więcej rzędach bezpośrednio jeden pod
drugim, w każdym rzędzie po trzy baretki; w rzędzie dolnym - przy ilości
mniejszej niż trzy - nosi się baretki w ten sposób, aby znajdowały się pod
środkiem bezpośredniego rzędu górnego.
2) Na kurtkach żołnierzy marynarki wojennej, nasi się baretki 14-16 cm ponad
drugim guzikiem od góry lewego rzędu guzików - w sposób określony
w ust. 1). Na bluzach marynarzy i podoficerów marynarki wojennej nosi
się baretki 2 cm ponad początkiem rozcięcia dekoltu. Pierwszą baretkę -
42
w odległości 2 cm w lewo od krawędzi wyłożonego kołnierza, dwie lub
więcej - w sposób określony w ust. 1) lit. b) i c).
3) W przypadku noszenia orderów Virtuti Militari i Krzyża Grunwaldu lub
odznaczenia Krzyż Walecznych łącznie z baretkami innych orderów
i odznaczeń (pkt. 100), nie nasi się baretek orderów Virtuti Militari, Krzyża
Grunwaldu i odznaczenia Krzyż Walecznych; ordery te lub Krzyż
Walecznych nosi się przed wszystkimi baretkami; nie wyłączając baretek
orderów i odznaczeń wyższych stopniem.
109. Niedozwolone jest noszenie przez żołnierzy baretek sporządzonych z innych materiałów niż wstążki orderów i odznaczeń.
Rozdział IV
NOSZENIE ORDERÓW, ODZNACZEŃ, KRZYŻY, MEDALI
LUB INNYCH ZASZCZYTNYCH ODZNAK PAŃSTW OBCYCH
ORAZ ICH BARETEK
110. Ordery, odznaczenia, krzyże, medale lub inne zaszczytne odznaki państw
obcych oraz ich baretki nosi się w sposób określany w przepisach tych
państw, po orderach i odznaczeniach polskich.
Rozdział V
NOSZENIE ODZNAK
111. Na kurtkach żołnierzy nosi się następujące posiadane odznaki:
a) Odznakę honorową za rany i kontuzje,
b) Odznakę Kościuszkowską,
c) Odznakę Grunwaldzką,
d) odznakę absolwenta akademii wojskowej,
e) odznakę absolwenta oficerskiej szkoły zawodowej,
f) odznakę „Wzorowego Żołnierza (Marynarza)”,
g) inne odznaki wprowadzone w wojsku lub odznaki nie wojskowe,
na noszenie
których żołnierze w czynnej służbie wojskowej otrzymali zezwolenie na
podstawie osobnych zarządzeń i rozkazów.
112. 1) Odznakę honorową za rany i kontuzje nosi się na kurtce (bluzie) na lewej
stronie piersi powyżej pierwszego rzędu orderów i odznaczeń, umieszczoną
symetrycznie, w stosunku da orderów i odznaczeń lub do baretek.
2) Niżej wymieniane odznaki nasi się w następujący sposób:
a) Odznakę Kościuszkowską, Odznakę Grunwaldzką, odznakę absolwenta
akademii wojskowej i odznakę absolwenta oficerskiej szkoły zawodowej
oraz odznakę „Wzorowego Żołnierza (Marynarza)” - na środku prawej
górnej kieszeni kurtki żołnierza wojsk lądowych i lotniczych,
43
b) odznaki organizacji politycznych, społecznych, zawodowych
i młodzieżowych oraz odznaki sportowe - na klapie prawej
górnej
kieszeni kurtki, na wysokości guzika.
3) Na kurtkach żołnierzy marynarki wojennej nosi się niżej wymienione odznaki
w następujący sposób:
a) Odznakę Kaściuszkowską, Odznakę Grunwaldzką, odznakę absolwenta
akademii wojskowej i odznakę absolwenta oficerskiej szkoły zawodowej -
6-8 cm w prawo od drugiego guzika od góry prawego rzędu guzików,
licząc do środka odznaki,
b) odznaki wymienione w ust. 2) lit. b) - tuż nad odznakami wymienionymi
pod lit. a).
4) Na bluzach marynarzy i podoficerów marynarki wojennej, nosi się niżej
wymienione odznaki w następujący sposób:
a) odznakę „Wzorowego Marynarza (Źołnierza)” na prawej stronie piersi
na linii 8-12 cm poniżej początku rozcięcia dekoltu i 8-12 cm w prawo
od środka przodu,
b) odznaki wymienione w ust. 2) lit. b) - tuż nad odznaką wymienioną pod
lit. a).
5) Odznaki nie wymienione w ust. 2) - 4) nosi się w sposób określony
w zarządzeniach i rozkazach wprowadzających te odznaki lub zezwalających
na ich noszenie.
6) Na kieszeniach kurtek żołnierzy wojsk lądowych i lotniczych oraz na
kurtkach i bluzach żołnierzy marynarki wojennej można nosić najwyżej dwie
odznaki, a mianowicie:
a) jedną odznakę - w sposób określony w ust. 2) lub w ust.
3) i 4),
b) dwie odznaki - pośrodku kieszeni lub w sposób określony w ust. 3) i 4),
na jednej linii poziomej, jedną obok drugiej.
CZĘŚĆ VI
RYSUNKI
ORDERY I ODZNACZENIA ORAZ ICH BARETKI
